OPPENHEIMER

 

"Als de Bom valt" een fotocollage van petrus nelissen

De film Oppenheimer is net als een goed boek verrijkend voor je geestelijk leven. Het is een geslaagde poging om een complexe persoonlijkheid als die van Oppenheimer in zeer ingewikkelde en verontrustende omstandigheden in beeld te brengen.

Omstandigheden die leidden tot een van de allerbelangrijkste en gevaarlijkste uitvindingen van de 20ste eeuw. De atoombom is een alles bepalend deel geworden van de wereldpolitiek en hangt als een altijd durende schaduw boven de mensheid, een schaduw die tegelijk dreigend en afschrikwekkend is.

De bom werd door Oppenheimer en zijn vrienden ontworpen om Hitler Duitsland voor te zijn. Als jood besefte hij net als Einstein hoe ver en diep het kwaad van de Nazi’s reikte. Maar Hitler werd verslagen voordat de bom klaar was. Wetenschappelijke vrienden van hem waren blij want de bom hoefde nu niet gebruikt te worden.

Maar president Roosevelt en andere politici dachten daar anders over. Zij wilden hem gebruiken tegen Japan om zo Amerikaanse levens te sparen. De vrees was dat Japan zich pas zou overgeven als Amerikaanse troepen aan land zouden gaan. Dat zou nog vele duizenden Amerikaanse levens kosten.

De bom moest Japan en de wereld er voor eens en altijd van overtuigen dat Amerika over het ultieme wapen beschikt om hoe dan ook een einde te maken aan de Japanse agressie of welke andere agressie ook. Het zou het einde kunnen betekenen van de oorlog als verlengstuk van de politiek.

Dat was precies de reden waarom Oppenheimer, die steeds meer moeite kreeg met de vernietigende werking van de atoombom, het gebruik ervan tegen Japan goedkeurde. De bom op Japan als een soort van demonstratie dat van nu af aan oorlogen tot het verleden zouden behoren.

De atoombom als bevrijder en niet als vernietiger. Daarom moeten internationaal afspraken gemaakt worden over het aanmaken en gebruiken van de atoombom. Daartoe kon volgens hem de pas opgerichte Verenigde Naties voor gebruikt worden.

Oppenheimer zag die als een soort toekomstige wereldregering. Daarin stond hij niet alleen. In 1948 was een Wereld Federalisten ontstaan, een vredesbeweging  die streefde naar en democratisch gekozen wereldregering. Leon Wecke, wetenschappelijk medewerker van het polemologisch instituut in Nijmegen was een wereldfederalist.

Dat was teveel idealisme tegelijk, maar voor Oppenheimer waarschijnlijk de enige weg om voor zichzelf en zijn vrienden nodig om zijn medewerking aan de verwerkelijking van de atoombom te rechtvaardigen.

Zijn lobby in de Amerikaanse Nationale Veiligheidscommissie, waar hij een hoogstaand lid van was, wekte tegenstand op bij andere leden. Die tegenstand werd hem uiteindelijk fataal. Zijn lidmaatschap werd hem ontnomen en daarmee de mogelijkheid om op hoog niveau invloed uit te oefenen op het Amerikaanse veiligheidsbeleid.

Ondertussen volgde de wereld een heel ander pad, dat van de Koude Oorlog tussen het de dictatuur van het Sovjet Communisme en de Westerse kapitalistische democratieën. Dat pad had Oppenheimer niet voorzien. Roosevelt zelf zag dan weer niet dat de Russen al snel over een atoombom zouden beschikken.