 |
| Liefde wordt op duizend en een manieren uitgebeeld. Hierboven Matthew Ball and Lauren Cuthbertson in Romeo and Juliet van de Royal Opera op muziek van de Russsische componist Prokofiev. Photograph: Tristram Kenton/Guardian |
Jan van het Kruis lezen is vanwege zijn symboliek niet gemakkelijk, zijn lessen in liefde moeilijk. Liefde is bij Jan van het Kruis alles behalve oppervlakkig. Geen feel-good-lovestory die na wederzijdse misverstanden eindigt met het ik hou van je, de bijbehorende ring, de trouwdag van je leven en ze leefden nog lang en gelukkig.
Bij Sint Jan is liefde geestelijk opgaan in de ander. In een van zijn toelichtingen werkt hij het idee uit dat je als minnaar zo helder en doorzichtig als glas moet worden zodat de ander, in zijn geval God er in volle glorie dwars doorheen kan schijnen.
Zo een staat van liefde bereiken is geen peulenschilletje. Het zal weinig mensen gegeven zijn om zover te komen. Aardse liefde loopt vast in dagelijkse beslommeringen en routine. Als het feest van de lichamelijke vereniging, de seks voorbij is dan blijft er bij veel mensen weinig meer over. Vandaar ook de verwarring tussen liefde en seks.
Bij Sint Jan zitten we in een heel ander verhaal. Daarin is geen sprake van lichamelijke liefde. Het draait om ziel en geest en dat maakt het nog een stuk moeilijker. Hoe je geest te verenigingen met God? Dat is het mysterie van het geloof waar geen algemeen geordend, overzichtelijk en rationeel antwoord op mogelijk is. Je gelooft of je gelooft niet.
Sint Jan twijfelt niet. Als rechtgeaard Spanjaard beleeft hij zijn geestelijke liefde voor God met passie en hartstocht en dus ook met hetzelfde lijden als de afgewezen minnaar in een liefdesdrama. Wie gepassioneerd -op het ziekelijke af- liefheeft, is bang afgewezen te worden. Hij of zij leeft in de voortdurende angst zijn geliefde te verliezen. Hij of zij heeft het gevoel zonder de geliefde niet volledig meer te zijn.
Liefde verwondt de ziel waardoor je de pijn van de liefde steeds opnieuw voelt, een pijn die groter wordt bij verlies van de geliefde. Het gedicht “Een Herdersknaap” ofwel “Lofzang van goddelijke inspiratie op Christus en de ziel (1582 -1584) begint met een verwoording van deze liefdespijn.
Een herdersknaap, alleen en ongelukkig
- niets was hem wel en niets kon hem bekoren -
was bij zijn herderin met zijn gedachten
en met zijn hart, gepijnigd door de liefde.
Hij treurde niet, omdat de liefde hem kwelde,
het hinderde hem ook niet dat hij pijn had,
al was hij dan ook diep gewond van harte, -
maar treuren deed hij, daar hij werd vergeten.
Niet de pijn van de liefde is het ergst maar het vergeten worden. Het niet meer gezien worden door de geliefde dat is het allerergste wat een geliefde kan overkomen. Op zo een moment hou je geestelijk op te bestaan. Je bent er niet meer. Wie verlaten wordt door zijn geliefde gaat dood.
Wie vindt dat Jan van het Kruis overdrijft, moet er de wereldlitteratuur erbij pakken. Het stikt in alle culturen en volkeren van de verhalen, gedichten en liederen waarin de geliefde sterft of wenst te sterven zodra de ander hem of haar geestelijk of lichamelijk verlaten heeft.
De beroemdste liefdestragedie in de wereld is het verhaal van de ongelukkige liefde van Romeo en Julia van Shakespeare. Een verhaal over liefde dat de mensen tot op de dag van vandaag in duizend en meer vormen beroert en bezighoudt. De liefde blijkt bestand tegen de tijd.
Liefde is net als de dood tijdloos. In het verhaal van Shakespeare en alle daarop volgende verhalen en gedichten overwint liefde de dood of ze wordt tijdloos door eeuwig in de dood te stollen. Dat is wat ook gebeurt in de vijfde en laatste laatste strofe van “Een Herdersknaap”.
Na lange, lange tijd is hij gestegen
hoog op een boom, oop’nend zijn schone armen,
an daaraan hangend is hij doodgebleven,
zijn borst ten einde gepijnigd door de liefde.
Hij is een carrière als dramaturg misgelopen.
BeantwoordenVerwijderen