61. HET KAN VRIEZEN. HET KAN DOOIEN. ONVOORSPELBARE KLIMAATCHAOS?

 

Een illustratie van het chaos beginsel. Twee dezelfde slingers geven twee totaal verschillende "onvoorspelbare" patronen.

 

Modellen zijn een manier om de werkelijkheid te benaderen maar nooit de werkelijkheid zelf. Veel mensen beseffen dat niet. Ze verwarren model met gemeten werkelijkheid. Klimaatmodellen zijn gebouwd rond de CO2 uitstoot, begrijpelijk want dat is de hypothese die getoetst moet worden: meer uitstoot van het broeikasgas CO2 leidt tot oplopende opwarming van de aarde. Maar hoe meet je met zo een CO2 model de opwarming in het verleden?

Er is een periode van opwarming geweest in de Middeleeuwen (1000-1200) die door het VN Klimaatpanel statistisch niet in kaart wordt gebracht omdat ze op basis van CO2 modellen niet te meten is. Dat gaat eenvoudigweg niet terwijl die opwarmingsperiode wel bekend is uit ijskernmetingen op Antarctica en Groenland en uit vele andere wetenschappelijke onderzoeken.

“Dat klimaatmodellen tal van tekortkomingen vertonen, is geen diskwalificatie, maar een onvermijdelijk gevolg van de enorme complexiteit en veranderlijkheid van het klimaat. Het klimaat wordt beïnvloed door een groot aantal factoren, die op tijdschalen van uren tot miljoenen jaren werken. Het gaat daarbij om oceaanstromen, het verdampen, condenseren, smelten en bevriezen van water in de atmosfeer, neerslag, convectie, zonneactiviteit, bewolking, biologische processen, vulkaanuitbarstingen en vele andere processen en effecten die allemaal invloed hebben op het klimaatsysteem en resulteren in regionaal verschillende klimaten op aarde. Al deze processen hebben ook nog een wisselwerking op elkaar; de wisselwerking of feedback zorgt ervoor dat de verschillende componenten elkaar kunnen tegenwerken of juist versterken.” (Website: Klimaatfeiten.nl)

De complexiteit van het klimaatsysteem maakt dat het op ons chaotisch overkomt. De vraag is of het ook daadwerkelijk chaotisch is of dat een kwestie van tijd is dat we alle factoren gemeten hebben en in kaart gebracht zodat we een algemeen geldig ordeningsprincipe van het klimaat hebben op basis waar we dan weer voorspellingen kunnen doen voor de langere termijn? 

Maar wat als zo een ordeningsbeginsel er ondanks alle waarnemingen en metingen er niet is? Sterker, wat als het klimaat in wezen chaotisch is en dus onvoorspelbaar blijft? Bestaan er eigenlijk wel systemen die van zichzelf aantoonbaar chaotisch zijn en blijven? 

Er zijn twee voorbeelden aan de hand waarvan het beginsel van de chaos het best kan worden geïllustreerd. Het simpelste is dat van de twee flessen die je naast elkaar van een schip in zee gooit. Door de iets andere positie van elk kunnen ze op heel verschillende plekken terecht komen. Met andere woorden een minimaal verschil leidt in een chaotisch systeem tot heel andere resultaten. 

Een meer wetenschappelijke benadering van het chaos probleem is dat van twee slingers met een extra draaipunt. Dezelfde slingers leveren na verloop van tijd een geheel ander patroon op. Het gevolg is de onvoorspelbaarheid van zo een patroon in de toekomst. Je weet het gewoon niet. Je weet het pas als het er is. Dat zou ook wel eens voor het klimaat kunnen gelden. Een heel kleine verandering leidt tot onoverzichtelijke gevolgen. Het klimaat is dan inherent chaotisch en laat zich dus niet voor de toekomst vastleggen in een lineair model van oorzaak en gevolg.

(wordt vervolgd)