KERNCENTRALE MIDDEN IN IN MOSKOU

 

De foto is gemaakt tijdens de lunch met Victor (tweede van rechts), tolk en vertrouweling van voorzitter Foumichev die nog altijd voorzitter is en Putin volledig steunt, links van hem een medewerker van de Nucleaire Vakbond , rechts van hem in blauw overhemd Achile Dutu van de Roemeense Chemievakbond en bestuurslid van de Wereld Industrie Bond voor Midden en Oost Europa en mijn vrouw. De lunch vond plaats in het Moskouse vakbondsgebouw van de Nucleaire Vakbond, een rijke bond met miljoenen leden vooral in de voormalige verboden steden waarin nucleaire industrie is gevestigd. Iedereen die in zo een stad woonde was verplicht lid van de vakbond van Nucleaire werknemers. De bond bezit tientallen recreatiecentra, hotels en heeft zelfs het Russische monopolie op het bottelen en verkopen van bronwater.

Een van mijn wonderlijkste avonturen in mijn werk voor de Wereld Industriebond was een bezoek aan de “ Russian Trade Union of Employees in Nuclear Power Industry” RTUENPI in Moskou in maart 2001. Ik ontdekte toen dat in Rusland of in ieder geval bij de bond van Nucleaire Werkers, een bond met miljoenen leden, luchtiger over kernenergie werd gedacht dan bij ons in het Westen. 

In het Westen werd en wordt kernenergie als gevaarlijk beschouwd die op z'n minst strenge veiligheidsmaatregelen noodzakelijk maken. De milieubeweging was en is nog een felle tegenstander van kernenergie. Door de angst voor radio actieve straling te mobiliseren waren ze erin geslaagd om kernenergie grotendeels tot een taboe te maken.

Mijn kleine avontuur begint met een bezoek aan een reusachtig en zoals veel in Rusland enigszins vervallen en verouderd Natuurkundig Onderzoekscentrum in het hart van Moskou. Het gebouw is aangetast door de malaise van na de val van de Berlijnse muur waardoor de hele Russische economie in het ongerede was geraakt met als gevolg ernstig verwaarloosd onderhoud bovenop het feit dat communistische architectuur toch al niet van de beste kwaliteit is.

Onze gids Victor loopt voor ons uit de besneeuwde tuin die rond het gebouw ligt in. Moskou ligt onder een flink pak sneeuw. Tussen winterkale struiken en bomen komen we aan bij een kunstmatige ophoging met daarin een geheimzinnige groene stalen deur. Als hij niet zo groot zou zijn, zou je aan een kabouterheuvel kunnen denken. Na opening van de zware deur lopen we meteen een steile lange diepe trap af zoals ik die ken van de metro in Praag en Moskou. Langs de trap zie ik bedrading uit vervlogen tijden met naoorlogse zwart bakelieten schakelaars. De muren zijn geschilderd in de naoorlogse kleuren vaal groen en vuil beige. Kleuren die me doen denken aan mijn eerste lagere school.

Beneden aangekomen stappen we in een grote ruimte, een die het midden houdt tussen een kelder en een zaal. Hoe groot is moeilijk te zeggen want voor ons, zo te zien in het midden van die zaal, rijst een metershoge berg keurig kruisgewijs opgestapelde briketten. Victor legt uit dat het grafietstaven zijn die om de kern van de kleine ondergrondse kerncentrale ligt. Want dat is het wat ze zien. De eerste kerncentrale van de Sovjet Unie, die in 1946 op bevel van Stalin is gebouwd voor proeven. Volgens Victor wordt de kerncentrale nog altijd gebruikt voor proeven.

Ik kan haast niet geloven dat ik midden in Moskou onder de grond sta met boven mij een uitgestrekte wijk flatgebouwen, reusachtige betonblokken in fantasieloze Sovjetstijl. Mensen opgesloten in hokken als konijnen. Ik vraag Victor min of meer verbijsterd of dit niet gevaarlijk is voor de duizenden bovengrondse Moskovieten?   Hij wuift mijn bezwaren geruststellend en met enige minachting weg alsof ik een onnozele vraag heb gesteld. De kerncentrale is volgens hem te klein om gevaarlijk te zijn. De bovengrondse Moskovieten weten niet van het bestaan van deze proefcentrale. De Sovjet Unie mag dan ingestort zijn, de mentaliteit van geheimhouding voor burgers wat er om hen heen gebeurt niet.

Ik zie aan de muur een tiental ingelijste zwart-wit foto's hangen, zo te zien van onderzeeërs en naar ik vermoed kernonderzeeërs. Dat blijkt juist. Trots noemt mijn gastheer de namen van de verschillende onderzeeërs die nog maar eens het bewijs zijn van de macht en de kracht van Rusland. Ik zeg hem dat bij ons in Nederland en over het algemeen in Europa toch wat kritischer gedacht wordt over de gevaren van kerncentrales en kernonderzeeërs. 

Dat vindt hij onzin. Kerncentrales en onderzeeërs zijn bewijzen van moderne techniek en vooruitgang. Straling is niet gevaarlijk zolang je maar niet de doses overschrijdt. Een bepaalde hoeveelheid straling is zelfs goed voor de mens. Mannen worden er potent van zegt hij met een veel betekende blik, waarmee hij meteen uit zijn rol van een belangrijk man met gezag valt. Zoveel geloof in techniek en vooruitgang heb ik niet. Ik kan mijn oren niet geloven dat hij dit serieus meent maar uit zijn manier van praten maak ik op dat het wel degelijk gemeend is.

Niet voor niks organiseert de bond jaarlijks sportevenementen waaronder marathonlopen om hun werkers te tonen dat sport en kernenergie samen gaan. Niet voor niks heeft de vakbond van nucleaire werkers het monopolie op bronwater in Rusland. Kernenergie en gezondheid horen onlosmakelijk bij elkaar aldus Victor.