4. HET BELOOFDE LAND. TSARENLAND

 

Een deel van mijn reisgezelschap zag de humor wel in van Lenin die voor het Russische vakbondskantoor in Moskou naar het beloofde land wijst.

Wie wil er nu geen vrijheid, gelijkheid en broederschap? Alleen hoe krijgen we dat voor elkaar? De Franse revolutie (1789-1799) was veelbelovend begonnen maar ontspoorde in terreur en bloed om uiteindelijk onder Napoleon in zijn tegendeel te verkeren. De commune van Parijs (1871) was een nieuwe poging om de idealen van de Franse revolutie in praktijk te brengen maar ook die werd in bloed gesmoord. Volgens Marx en Lenin was de Commune van Parijs de eerste poging van het proletariaat om het kapitalisme omver te werpen. Onze eigentijdse Franse meirevolutie van 1968 dan, de revolutie van de verbeelding, de opstand van studenten en arbeiders tegen de traditionele Franse orde? Die was kordaat door president Charles De Gaulle op de vuilnisbelt van de geschiedenis gezet. 

Blijft op het Europese continent de aloude Russische revolutie van 1917 over die een einde maakte aan de oude orde met de moord op de tsaar en zijn gezin. Wat is daar nog van over? In ieder geval staat Rusland samen met het China van Mao aan de goeie kant in de Vietnamoorlog. Rusland steunt ook de Cubaanse revolutie. Vooral de laatste heeft de belofte van originaliteit, authenticiteit en jeugdigheid in zich. Nederland daarentegen zit met de NAVO hopeloos verstrikt in het web van de Koude oorlog. 

Hoog tijd om als kritische politicologie studenten met eigen ogen te gaan zien hoe het nu eigenlijk zit in Rusland. Dat zou ons kunnen verlossen van het  dilemma tussen het Amerika als de bevrijder van Europa of de oorlogshitser in Vietnam. Er komt een reiscommissie van studenten, er wordt naar fondsen gezocht en uiteindelijk lukt het in het jaar 1970 na Christus af te reizen naar Leningrad en Moskou.
Eenmaal daar ontdekken we heel onverwachte zaken. 

Russische studenten kennen de Beatles en de Rolling Stones en zitten dringend verlegen om hun langspeelplaten. Ze zijn jaloers op onze spijkerjasjes en broeken. Een enkeling stelt voor om kleren te ruilen, desnoods ter plekke in een park. De verplichte universitaire lezingen zijn nog saaier en fantasielozer dan we konden vermoeden. Formalistisch geleuter over de grondwet en de sociale verhoudingen zonder ook maar enige verwijzing naar de sociale werkelijkheid. De heren professoren hebben zo te horen nog nooit hun geleerde neus buiten de muren van de universiteit en het partijkader gestoken. Durven ze dat niet of komt dat gewoonweg niet in ze op? 

Om ze op een idee te brengen, vraag ik wat er zou gebeuren bij een spontane staking van fabrieksarbeiders? Hun eerste reactie is dat zulks onmogelijk is. De fabrieken zijn volgens de grondwet van de arbeiders dus waarom zouden zij staken? Dat zou een staking tegen henzelf zijn. Maar stel nu eens voor dat desondanks toch een staking plaatsvindt, wat dan? De professor weigert op mijn waanvoorstelling in te gaan.

Vragenuurtjes ontaarden steevast in een uitwisseling van communistische correcte uitspraken die zo in strijd zijn met onze opvattingen over sociale wetenschappen en werkelijkheid dat we lachen uit schaamte. Vrijheid, gelijkheid en broederschap is in Rusland zo dood als een pier.

Maar het wordt nog gekker. In de bus vertelt onze Moskouse gids  dat studerende jongens niks te zoeken hebben in de flat van studerende meisjes en omgekeerd. Wie betrapt wordt, wacht een ontzegging van beurs en toegang tot de universiteit. Je reinste Telegraaf mentaliteit zo is onze onverdeelde mening waarop ze antwoordt dat ze die krant regelmatig leest en met veel van wat daar in staat eens is. De heilsstaat Rusland met als moreel kompas de Telegraaf, wie had dat kunnen denken?

Tijdens een bezoek aan een museum binnen de muren van het Kremlin maken we kennis met de Russische kadaver discipline. Op overschrijden van de witte krijtlijnen bij het naar binnengaan staat nog net geen doodstraf.  Als een enkeling toch zijn leven waagt door naast de krijtlijn te gaan staan, wordt hij gesommeerd mee te gaan. Wetenschappelijk medewerker Tom N. kan nog net de zaak sussen zodat we er met een waarschuwing vanaf komen. Ter relativering van de macht zou een beetje provo in Rusland niet misstaan, bijvoorbeeld krenten uitdelen rond het beeld van Lenin, het Lieverdje van de Russische revolutie.

Maar Lenin heeft de status van een heilige zo ontdekken we in het Leninmuseum. We mogen alleen fluisteren bij het aanschouwen van de relikwieën van Lenin's heldhaftige vlucht voor de repressie. Een bezoek aan het mausoleum met de opgebaarde Lenin op het Rode Plein is van een onthutsende kitsch. In het Oktober museum zien we dan weer met eigen ogen de geschiedvervalsing. Kameraad Trotski is doodeenvoudig weg geretoucheerd van een reusachtige foto met de prekende Lenin. 

In de Hermitage is de troon van Tsaar Peter de Grote (1672-1725), de man die in Nederland timmeren heeft geleerd, in ere hersteld. De Bolsjewistische machthebbers hebben de grootsheid van de macht van Tsaar Peter ontdekt, macht herkent macht. Bovendien wat is de revolutie anders dan een wisseling van de wacht van het orthodox christelijk tsarendom naar een nieuw communistische tsarendom? Er is niks nieuws onder de zon.

(wordt vervolgd)