MIJN SPROOKJESJAREN ZESTIG 62: NEDERLANDS INDIË

Oom Piet in Nederlands Indië tijdens de politionele acties.

Tussen België en Nederland is het nooit meer goed gekomen. Zelfs niet tussen Nederland en Vlaanderen waar wij Nederlanders toch een taal en een cultuur mee delen. Of het ooit goed komt tussen Nederland en Indonesië, het voormalige Nederlands Indië dat in de jaren veertig van de vorige eeuw zich van ons koninkrijk heeft afgescheiden, is ook de vraag. Als kind krijg ik in de jaren vijftig nog net wat mee van de oorlog tussen Nederland en Nederlands-Indië. Ik herinner me de feestelijke thuiskomst van twee ooms, een aan moeders en een aan vaders kant, die als dienstplichtigen in Nederlands-Indië hadden gevochten. De fanfare speelde in de straat voor het huis van mijn oma die met de Nederlandse vlag boven uit het raam hing. De hele straat was uitgelopen. Bij mijn andere oma stond de muziek op het erf samen met de buurt en de familie. De beide ooms hadden hun groene militaire uniform nog aan, hun baret zat stoer onder een epaulet op hun schouder.

Ze hadden souvenirs meegebracht. Een grote Javaanse pop die in de woonkamer van mijn oma kwam te hangen samen met een chocoladekleurig houten rekje waarin zes zilveren theelepeltjes hingen, ook versierd met een Javaans poppengezicht. Mijn eerste kennismaking met kunst uit Indië. Later leerde ik op school de exotische namen van de grote Indische eilanden met hun steden alsof er niks gebeurd was. Pas veel later kom ik te weten waarom mijn ooms in Nederlands-Indië ten strijde waren getrokken voor het vaderland. Thuis hoorde ik er nooit wat over. Oorlogen zijn geen zaken om onder het eten te bespreken en daar buiten evenmin.

Naar verluidt is de scheiding voor Nederland rampzalig.  “Indië verloren, rampspoed geboren “ heet het. Hoezo rampspoed voor Nederland? Nederland was een grote rampspoed voor de Indiërs, zo lees ik in mijn tweedehandse “Max Havelaar” (Nederl.Bibliotheek No. XXII, negende druk, Nederl. Prijzen: fl Geb. 0,45 - Keurb. 0,85, Belg. Prijzen: frs. Geb. 1,- - Keurb. 2,- , Mij. v. Goede en Goedk. Lectuur, Utrechtsedw. straat 13, Amsterdam) geschreven door Multatuli, pseudoniem van Eduard Douwes Dekker, voormalig bestuursambtenaar in Nederlands Indië. We mogen achteraf blij zijn dat Douwes al in 1859 zo een antikoloniaal meesterwerk schreef.

“De politieke heerschappij over Nederlands-Indië was in het begin van de negentiende eeuw van de Vereenigde Oostindische Compagnie overgegaan naar de Nederlandse regering. Om de winst te vergroten was het cultuurstelsel ingevoerd, een serie maatregelen die de planters in staat stelde waardevolle landbouwproducten te verbouwen, in plaats van alleen voedingsmiddelen zoals rijst. Daarbij werd een belastingstelsel ingevoerd waarvan de ambtenaren volgens een commissiesysteem werden beloond. De inlandse vorsten kregen zogenoemde cultuurprocenten. Als hun gebied meer opbracht voor Nederland, kregen de inlandse vorsten meer uitbetaald. Dit leidde tot sterke uitbuiting van de inheemse bevolking door de inlandse vorsten. Daarboven kwamen nog de hoge landrenten en de herendiensten waarvan de inlandse vorsten, het gouvernement maar ook nog vele corrupte beambten misbruik maakten. De combinatie veroorzaakte een wijdverbreide corruptie, die resulteerde in grote armoede en hongersnood onder de inheemse bevolking. Dekker schreef Max Havelaar uit protest tegen deze koloniale maatregelen. En hoewel hij onbekend was als auteur ten tijde van publicatie, wist hij met zijn boek bij Nederlanders het bewustzijn op te roepen dat de weelde die zij genoten het resultaat was van menselijk lijden in andere delen van de wereld. “ (Wikipedia: Max Havelaar (boek)

Wat ik nog steeds niet snap is dat Nederland na vijf jaar Duitse oorlog en bezetting meteen in staat en bereid was om zelf een oorlog te beginnen en dan ook nog zo ver van huis. Een oorlog die ons onmiddellijk van slachtoffer tot dader maakte. Je zou toch denken dat we in ons zwaar vernielde land wel andere kopzorgen hadden dan oorlog voeren aan de andere kant van de wereldbol. Blijkbaar had de Nederlandse elite niet door dat de wereld na de Tweede Wereldoorlog was veranderd.

Even gek is dat die oorlog - politionele acties werden ze genoemd als om aan te geven dat het om niets anders ging dan herstel van de orde, de oude koloniale orde - politiek geleid werd door kabinetten met sociaal-democraten en katholieken. Van sociaal democraten wist ik niet veel behalve dat ze ooit een gebroken geweertje op hun jas spelden. In de Roomse parochiekerk hoorde ik missionarissen preken over armoede in de wereld en over de gelijkheid van God’s kinderen. Woorden die blijkbaar geen politiek gewicht in de schaal legden.

verschijnt elke vrijdag