DE SPROOKJESJAREN ZESTIG 46: KRITIESE UNIVERSITEIT

Aktie Komitee Kritiese Universiteit, Anthoney Fairley, Katholiek Documentatie Centrum

Ik probeer mijn gevoelens op orde te krijgen. Door een verlaten Nijmegen naar huis rijden zou me alleen nog maar eenzamer maken. De bijeenkomst interesseert me matig maar is mijn enige afleiding onderwijl mijn treurige gemoed zich enigszins kan herstellen. Ik probeer me op de debatten te concentreren maar vind weinig houvast. 

Waar hebben zij het over? Hun ernstige gezichten spreken van academische boekdelen. Sommigen zijn een en al aandacht, anderen kijken verstrooid of verveeld voor zich uit.  Een houding van niks nieuws onder de zon. Ik hoor bekende en onbekende woorden en namen. Demokratisering is het bekendste woord gevolgd door maatschappij kritiek, konsumptiemaatschappij en burgerlijke samenleving. Van de Frankfurter Schule had ik nog nooit gehoord.

“De Frankfurter Schule is een Duitse sociologische en filosofische stroming in de hedendaagse filosofie die ontstond in de eerste helft van de 20ste eeuw en zich bezighoudt met de maatschappijkritische, neomarxistische, kritische theorie. De stroming werd opgericht door Theodor Adorno en Herbert Marcuse van het Institut für Sozialforschung te Frankfurt. Leden van de Frankfurter Schule willen het wetenschapspositivisme ontmaskeren en de democratie verdedigen in het naoorlogse Duitsland" (Wikipedia: Frankfurter Schule)

Het Marxisme is mij bekend dankzij colleges filosofie. Dat er ook een neo-marxisme is dankzij de Frankfurter Schule is dan weer nieuws voor me. Adorno ken ik van college sociaal-psychologie. 
Hij is de uitvinder van de autoritaire persoonlijkheid, naar het schijnt de persoonlijkheid waaruit een fascist kan ontstaan. Maar voor fascisme en ook nazisme komt meer kijken dan autoritaire personen. Waarom kozen Duitsers en Italianen zulke autoritaire figuren zo massaal in hun parlement? Waarom vonden ze het normaal dat Nazi's en Fascisten er een eigen geüniformeerd legertje op na hielden? Waarom lopen mensen zo graag in uniformen en houden ze van massa bijeenkomsten? Waarom heben mensen een zondebok nodig zoals de Joden bij de Nazi's? De wetenschap heeft nog bergen te verzetten, wil ze mensen doorgronden. 

Marcuse is gloednieuw voor mij. Zijn naam begint met een M net als van Marx, maar dat slaat nergens op. Ik hoor dat hij de moderne criticus van de consumptiemaatschappij is met zijn burgers die geen ander levensdoel meer hebben dan consumeren. In zijn boek “De ééndimensionale mens” (1964) schrijft Marcuse  “dat we leven in een gesloten wereld van burgerlijkheid, gebrek aan sensualiteit, milieuverontreiniging, imperialisme, oorlogen en oorlogsdreigingen. … Volgens hem reduceerde het kapitalisme burgers tot louter consumenten. De eendimensionale mens kan zich alleen de werkelijkheid voorstellen, zoals die nu is en hij is niet bereid om naar verandering te streven. Bij tweedimensionaliteit komt de kritische splijting tussen wat bestaat en wat mogelijk is in termen van een betere en menswaardiger wereld pas echt aan de orde. In de woorden van een geestverwant van Marcuse, Ernst Bloch, klinkt dat zo: 'Was ist kann nicht wahr sein.’” (Wikipedia: Marcuse).

De strekking van zijn opvatting komt me bekend voor. Bij Philips had ik het met mijn vriend Zwaan al over onze weerzin tegen de burgerlijke samenleving. Voorlopig heb ik genoeg gehoord en gezien en besluit naar huis te gaan. Nog steeds teneergeslagen dat ik Roodkapje ben kwijt geraakt, rij ik op mijn Vespa door Nijmegen. De mogelijkheid van zo maar een avontuurlijke avond is gevallen in de vergaderput van de Kritiese Universiteit. Hoe anders had de avond kunnen zijn? Zou Marcuse dit bedoeld hebben als hij heeft over wat bestaat en wat mogelijk is? Ik besta en Roodkapje is mogelijk?

(verschijnt elke vrijdag)