HET RODE GEVAAR

Emile Roemer is geen Mao op z'n Hollands zoals de SP geen Maoïtische club meer is, ook al staat het Mao-pak hem niet slecht. De SP is wel een socialistische partij gebleven met de daarbij horende geloofsartikelen. Zo is voor de SP het collectivisme geleid vanuit den Haag het antwoord op de huidige crisis. In deze tijd, waarin vaste waarden voor veel mensen wankelen, lijken veel kiezers te geloven in deze aanpak. 

De SP is geen maoïstische club meer of zelfs socialistische partij die ernaar streeft om van Nederland een grote arbeiderscommune te maken. Maar ze gelooft nog wel in de overheid als de maat aller dingen. Die moet over alles gaan. Marktwerking is uit den boze omdat het gebaseerd is op egoïsme en verrijking van individuen. De overheid, mits in goede handen, is daarentegen altijd sociaal. Niet het individu telt, maar de gemeenschap.

Je zou willen dat het zo eenvoudig was. Dan kon je inderdaad met een gerust hart de marktwerking uitbannen en alles aan de overheid overlaten. Dat scheelt een hele hoop ergernis en chagrijn. Er zijn geen loonconflicten meer, geen belasting ontduiking, geen bonussen, geen particuliere winsten en geen zelfverrijking meer. Wat het Christendom niet lukte, doet het socialisme: de definitieve uitbanning van het egoïsme.

Maar egoïsme is niet uit te bannen. Nergens tref je meer egoïsme aan dan in landen waar het officieel is verboden, waar geen vrije markt is en geen kapitalisme. De Sovjet Unie is eraan kapot gegaan en Cuba is er door verarmd. Daar kan de gemeenschap de pot op. Zo kun je op elke hoek van de straat de beroemde Havana sigaren kopen, rechtstreeks uit de staatsfabriek gestolen.

Hetzelfde gebeurt met de beroemde Cubaanse rum of met de uitsluitend voor de export bestemde garnalen. Met enig overleg en wat extra geld kun je ze altijd wel ergens eten. Alles wat verhandelbaar is, wordt uit de staatsfabrieken gestolen en op de zwarte markt verkocht. Daar waar de markt officieel niet mag bestaan, maken de mensen zelf hun markt en dat heet dan de zwarte markt. Het voordeel voorde overheid is dan weer dat je ongewenste individuen kunt oppakken omdat ze gebruik maken van die zwarte markt.

Moet om aan dit gevaar van het opgelegde menslievende collectivisme te ontkomen, daarom de markt heilig verklaard worden? Me dunkt van niet. De markt is nodig en nuttig om het egoïsme productief te kanaliseren voor de samenleving. Maar als je alles aan de markt overlaat komt de gemeenschap, het publieke belang er weer slecht van af.

Wat publiek belang hoort te zijn, maakt de politiek uit niet de markt. In de politiek wordt de verhouding bepaalt tussen markt en overheid, tussen individu en gemeenschap. Politiek gaat om de balans tussen die twee en niet om de een ten koste van de ander uit te schakelen. Maar eigenlijk weten ze dat bij de SP natuurlijk ook wel, maar het blijft leuk om te geloven dat je met hulp van de overheid het egoïsme kunt uitroeien. De maakbare samenleving en de maakbare mens. Je zou willen dat het waar was of toch liever maar niet?