BEATRIX VOLGENS LUC TUYMANS

Luc Tuymans, H.M. , 2012
Het schilderij wordt van meet af aan bekritiseerd
om de manier waarop Tuymans de koningin heeft afgebeeld.
Er vallen woorden als straatjunk en verlepte diva.
Tuymans heeft Beatrix niet afgebeeld zoals veel Nederlanders haar zien. 

Luc Tuymans is een gevierd Belgisch schilder,  prinses Beatrix een gevierde  koningin van Nederland. Beide komen samen op een schilderij dat Tuymans van koningin Beatrix (een jaar voor haar aftreden) maakte op verzoek van een groep anonieme weldoeners (2012). Het schilderij heeft als titel H.M. en hangt op de tentoonstelling “Power Vrouwen” in het Museum Jan Cunen in Oss.

Ik herinner me nog de TV reportage over de schilderende Tuymans met in zijn ene hand de polaroid foto van Beatrix en de andere het penseel. Tuymans werkt veel met foto’s. Hij heeft er zelfs een aanklacht van plagiaat voor aan zijn broek gehad. Veel van zijn werk bestaat uit overgeschilderde foto’s uit het verleden, bijvoorbeeld het schuldige Belgische koloniale verleden in Congo en de al even schuldige Duitse concentratiekampen uit de Tweede Wereldoorlog.

De gezichtsuitdrukking van Beatrix is er een van verlatenheid, eenzaamheid en
wanhoop. Haar ogen staren in het niets.

Tuymans komt in TV reportages chagrijnig over, op het onverschillige af. Hij heeft een pessimistische visie op mens en wereld. Hij is een fel tegenstander van het Vlaamse nationalisme. De wereld is geen mooie plek en dat zie je aan zijn schilderijen. Schoonheid bestaat niet. 

Zijn schildertechniek is daarop afgestemd. Je ziet het canvas en de met potlood aangebrachte tekening hier en daar door de dun aangebrachte verf heen schemeren. Het lijkt dat alle kleuren gemengd zijn met een beetje wit krijt zodat ze kleurloos mat worden. Nergens levendige kleurcontrasten met levenslust. Het schilderij doet doods aan,alle leven is er uit. Echt zwart komt niet voor in het schilderij waardoor het nog vlakker wordt.

“Tuymans werk is figuratief en qua teneur niet humoristisch. Hij schildert onbehaaglijke, bijna monochrome doeken, soms in vale kleuren. Hij maakt daarbij gebruik van fotografische methodes zoals afsnijding, kadrering, sequentionering en extreme close-up.” (Wikipedia Luc Tuymans).

Het schilderij van Koningin Beatrix roept inderdaad een gevoel van onbehagen op. Bezoekers in het Museum Jan Cunen kijken er verschrikt of verbaasd naar en maken zich vlug  uit de voeten. We zien een wanhopig ogende Beatrix die met krachteloze handen omringd door een warboel in de verte staart. Een bijna kleurloze, haast verloren Beatrix wiens keurig gekapte haren en blauw aangezette ogen niets veranderen aan de desolate toestand waarin ze verkeert.

Haar handen zijn krachteloos en niet ins staat om haar te redden van de eenzaamheid
en de wanhoop.

Geen idee waarom Tuymans Beatrix zo heeft afgebeeld. Voor zover ik weet, is ze een kordate koningin geweest, die wist wat ze wilde. Ze is onder moeilijke omstandigheden overeind gebleven als koningin en moeder, ook nadat haar man is overleden en een zoon dramatisch dodelijk verongelukte. Ik denk dat de meeste Nederlanders dat graag terug zien in een portret van haar zonder dat ze daardoor meteen als een soort sprookjeskoningin wordt afgebeeld. Daarvoor was Beatrix te nuchter en had ze teveel gevoel voor de werkelijkheid.