KOONS EN HIRST: KUNST OF KITSCH?

De Puppy van de Amerikaanse kunstenaar Jef Koons voor het Guggenheim museum in Bilbao.

Wanneer is kunst kunst en wanneer is het kitsch? Neem nou de Puppy (2015) van de Amerikaanse kunstenaar Jef Koons die de ingang van het beroemde Guggenheim in Bilbao versiert? Is dat kunst of een buiten formaat bloemencorso beeld? Ik vind het laatste. Als Koon’s Puppy aan het bloemencorso van Zundert  zou meedoen, wint hij waarschijnlijk niet eens een prijs. Waarom wordt zijn Puppy dan wel pontificaal voor het Guggenheim museum gezet en een stuk uit een bloemencorso niet?

De eenvoudigste verklaring is dat Koons in de kunstwereld een gevestigde waarde is, een grote naam heeft. Een naam ook die blinkt als een Gouden Credit Kaart. Koons kopen is investeren in kunst. Koons zijn werken worden op elke veiling weer duurder. Koons is kunst met winst en dat trekt heel veel volk én musea. Geld is toch het beste bewijs dat iets waardevol is? Koons is een ondernemer die zich met marketing als kunstenaar uitstekend in de kunstmarkt heeft weten te zetten.

Wagen met het zelfportret van Vincent van Gogh in het bloemencorso van Zundert 2015

Nog zo een ondernemer-kunstenaar is de Brit Damien Hirst. Hij is wereldberoemd geworden met zijn dode haai in een aquarium met een pseudofilosofische titel die niets te maken heeft met het kunstwerk. Het is eigenlijk een preparaat maar dan in een buitenissig formaat zoals de Puppy van Koons. Groot is indrukwekkend, het intimideert en ook dat laat kassa’s rinkelen.

De promotor van Hirst was de steenrijke Britse reclameman en kunstverzamelaar Charles Saatchi die de Dode Haai als eerste aankocht en het daarna voor bijna 10 miljoen Euro doorverkocht aan Hedgefonds-Manager Steven Cohen. Rijken onder elkaar. Saatchi maakte met deze verkoop van Hirst meteen een van de duurste levende kunstenaars. Tel uit je winst. 

Hirst was aangeraakt door het grote geld. Hij kreeg de smaak te pakken. Sindsdien maakt hij brutale kunst voor de supperrijken zoals zijn “For the Love of God”, een platina afgietsel van een schedel van een 18e eeuwse Europeaan bezet met 8601 diamanten (!), waarvan een roze diamant van 52,4 karaat (Skull Star Diamond).

Damien Hirst, "De fysieke onmogelijkheid van de dood in de geest van iemand die leeft"
ofwel een dode haai op sterk water in een buitenformaat aquarium. 

Is dit kunst of kitch? Kitch heeft van alles teveel van het goede waardoor het werk te schril en te schreeuwerig wordt. Het ontbreekt aan een geestelijk dimensie ( "lagen" heet dat in de kunstwereld), aan geestelijk inzicht en evenwicht en voldoet daardoor meestal ook niet aan goede smaak. Het is protserig en opdringerig. Geldt zulks ook voor de werken van Koons en Hirst? 

Koons maakt kunst voor de (Amerikaanse) kleinburger met geld. Rijk maar geestelijk onvolwassen. Hij geeft alledaagse dingen de glans van succes en rijkdom tot aan een drol en penis toe. Hij combineert ouderwetse kitsch met porno in zijn porseleinen seks beeldjes. Hij geeft kitsch een kunstzinnige upgrade.

Voor meer ideeën op sterk water kan First altijd nog terecht in
het Anatomisch Museum te Nijmegen waar je deze drieling
op sterk water kunt zien.

De kunst van Hirst is dan weer in materie omgezette onbeschaamde grootspraak ten behoeve van de rijken. Hij maakt gebruik van hun idee dat ze dank zij hun rijkdom in alles exclusief moeten zijn en geestelijk superieur. Zwakheden waar ze dik voor willen betalen. 

Koons en Hirst verdienen goudgeld aan de zwakheden van de rijk geworden kleinburger en de superrijken tegelijk nemen ze het volk dat altijd verbaasd wil worden door buitenissigheden, als een moderne Tijl Uilenspiegel bij de neus. Is dat kunst of een ondernemerskunstje? Ik vind het laatste, maar ja wie ben ik?