woensdag 30 maart 2016

PRESIDENT OBAMA DOORBREEKT RACISME TABOE OP CUBA

Fietstaxi rijder in Havana 2008 (foto:petrus nelissen)

Obama had inderdaad in Havana, zoals ik al vermoedde in mijn blog “Is er racisme op Cuba?” , speciale aandacht voor het thema racisme. Hij besprak de kwestie in zijn half uur durende toespraak op maandagavond in een koloniale zaal vol toehoorders waaronder ook El Presidente Raul Castro. De New York Times wijdde er een artikel aan: “Cuba says it has solved Racism. Obama isn’t so sure”  dat op zijn beurt werd overgenomen door de krant Diario de Cuba

De krant signaleert dat “President Obama over zijn erfenis uit Kenia sprak. Hij sprak over hoe de VS en Cuba zijn opgebouwd over de ruggen van slaven uit Afrika. Hij vermeldde dat nog niet lang geleden, het huwelijk van zijn ouders ongeldig zou zijn geweest in de VS en hij stond er op dat de Cubanen het protest erkennen als een manier om gelijkheid te bereiken.“ Daarmee is de toespraak van Obama niet alleen verrassend persoonlijk maar getuigde ze ook van een ongebruikelijke directe betrokkenheid bij de rassenkwestie, een moeilijk en onopgelost thema in de Cubaanse maatschappij waarvan immers verondersteld werd dat daar met “de revolutie”  een einde aan was gekomen.

Trinidad, Cuba 2008 (foto:petrus nelissen)

De krant vervolgt dat “Voor veel Cubanen, de commentaren van Obama verrassend waren vanwege de erkenning van racisme in beide landen.” Volgens de NYT dienden zijn opmerkingen om zijn gehoor aan een bijzondere band te herinneren, die over de politiek heen naar iemands identiteit gaat. “Dit is een revolutie” zei de 44 jarige bakker Alberto Gonzalez, een van de weinige Afro-Cubanen die maandag aanwezig was bij een gesprek met de president over ondernemingsgeest. “Dit is een revolutie voor iedereen met een Afrikaanse afkomst", zo schrijft de NYT.

Het regiem heeft lang een defensieve houding aangenomen tegenover dit onderwerp omdat Fidel Castro kort nadat hij aan de macht kwam, verklaarde dat het racisme was opgelost. Daarmee werd het thema racisme een politiek taboe. De krant signaleert vervolgens dat een deel van het ongemak bij dit thema ook voortkomt uit trots omdat “de revolutie” wel een einde maakte aan de geïnstitutionaliseerde rassenscheiding in clubs, in scholen en in wijken waar de huizen van de rijke blanken die gevlucht waren, werden ingenomen door zwarten.

Honkbal discussie, havana 2008 (foto: petrus nelissen)

Gezondheidszorg en onderwijs voor iedereen hielpen mee een maatschappij op te bouwen die diepgaand werd gevormd door interacties en interraciale huwelijken, meer dan in de Verenigde Staten het geval is geweest. Maar Cuba is net zo min als andere landen post-raciaal. Zo hebben veel Afro-Cubanen zich gehaast te verklaren dat de aanwezigheid van Obama, de eerste zwarte president van de VS, duidelijk maakt dat de Cubaanse regering geen afspiegeling is van de demografische, raciale samenstelling van het land.

Een in 2007 uitgevoerd onderzoek van de Cubaanse econoom Esteban Morales Dominguez laat zien dat bij een bevolking, die voor ongeveer 2/3 bestaat uit zwarten en kleurlingen, het leiderschap voor 70% in handen is van blanken. Het laat ook zien dat de meerderheid van de wetenschappers, technici en professoren blanken zijn, in sommige beroepen is dat zelfs 80%.

Particuliere Fruitmarkt, havana 2008 (foto: petrus nelissen)

Volgens Odette Casamayor-Cisneros, professor in Latijns Amerikaanse en Caraïbisch litteratuur aan de Harvard University, is het moeilijk om je als zwarten vertegenwoordigd te voelen. Bij het bezoek van Obama bestaat zowel de Noord Amerikaanse delegatie uit voornamelijk blanke functionarissen, als ook de aanwezige groep Cubaanse functionarissen. Een groot deel van de toehoorders bij zijn toespraak was ook al blank. De president vormt samen met zijn gezin en zijn meegereisde schoonmoeder hiermee een groot contrast.

Sommige Afrocubanen, zoals de hip hop zanger Soandry, vinden dat de Noord Amerikaanse president laat zien “wat je kunt bereiken in een kapitalistisch systeem”, aldus de NYT. Andere Cubanen brengen het rassenthema op een directere manier naar voren, zonder dat er om gevraagd wordt. Zij vinden dat Obama als Afro-Amerikaan hun land beter begrijpt.

Stelletje op zondag aan de Malecon, Havana 2008 (foto: petrus nelissen)

Gonzalez, wiens bakkerij etalage is versierd met foto’s van Martin Luther King en Malcolm X, zei dat de mensen niet alleen de president bewonderden maar ook zijn gezin. “Heb je ooit eerder zo’n mooi gezin gezien?” De uitdaging is, aldus de geïnterviewden, om van deze inspiratie iets substantieels te maken, te beginnen met een open gesprek over ras. “Er is geen twijfel mogelijk dat hier nog racisme is”, zei Gonzalez, die langer dan 10 jaar in Italië woonde alvorens terug te keren naar Cuba om een klein zaakje te beginnen. “Ik maak het vaak mee, zoals de mensen me aankijken en me behandelen.”

Onder de Cubanen bestaat een groeiende bezorgdheid over de economische kloof in Cuba, die ook nog eens raciaal is. Zo heeft de groei van het toerisme het werk in de toeristische sector lucratiever gemaakt. De fooien van een dag kunnen die van een officieel maandsalaris overtreffen. De sector is nu ook demografisch raciaal minder representatief geworden, aldus de NYT. Volgens de krant is de kleine economische opening onder Raul Castro, waardoor kleine bedrijfjes zijn toegestaan op het Eiland, ten goede gekomen aan degenen die al banden hebben met de regering of familie hebben in het buitenland, een elite die meer en meer blank is.

Havana jongeren, 2008 (foto: petrus nelissen)

Soms is het racisme expliciet. Yusimi Rodriguez Lopez, een Afro-Cubaanse onafhankelijke journalist vertelde aan de NYT dat bijvoorbeeld zwart werk wordt aangeboden waarbij openlijk gezegd wordt dat het alleen voor blanken is. Wat frustrerend is, zo voegt hij er aan toe, is dat de Cubaanse autoriteiten weinig belangstelling hebben om het probleem te bespreken, of aan te horen.

Daarin onderscheidt Obama zich dus. Door te benadrukken dat mensen die  de regering trotseerden de Verenigde Staten hebben veranderd  - "Toen ik naar school ging, streden we nog steeds tegen de rassenscheiding op scholen in het zuiden van de VS", zei de president. De opmerkingen en de oprechtheid van Obama, gaf veel Cubanen nieuwe hoop en vertrouwen, aldus de NYT. "De eerste zwarte president liet zien dat een zwarte persoon kan regeren," zo zei de 50 jarige acteur Manuel Valier Figueroa maandag in het park. “De zwarten hier moeten ervoor zorgen dat hier hetzelfde kan gebeuren."

P.S. Voor meer nieuws over Cuba verwijs ik graag naar de CUBA Weblog

4 opmerkingen:

  1. Eens zal het er wel van komen. Overigens las ik dat Fidel Castro totaal niet onder de indruk was van Obama.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Castro's zus Juanita zei iets vergelijkbaars. 'Raul luistert naar anderen. Fidel luister't slechts naar zichzelf.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Mooi om een bevestiging te horen uit familiekring. Onlangs zei oud-diplomaat Jan Willem Bertens, die 2e man is geweest op de Nederlandse ambassade in Cuba, min of meer hetzelfde over Fidel Castro.

      Verwijderen