DE PAUS

Maurizio Cattelan, La Nona Ora, 1999, mixed media, installation view, Kunsthalle Basel. Een wonderlijk beeld van deze kunstenaar die er zich op toe zou leggen om tegelijk tragische en karikaturale figuren te maken. Paus Paulus Johannes II ligt getroffen door een meteoor onverstoorbaar op de grond met het kruis nog in zijn handen. Wat wil Cattelan ons vertellen? Dat Pausen weliswaar getroffen kunnen worden door rampen maar dat ze geestelijk toch overeind -onverstoorbaar- blijven? Of is het de kwetsbaarheid van de Pauselijke macht die we hier zien? Ik bedoel maar, moderne kunst is niet gemakkelijk.

Het mooiste aan Pausen vind ik dat niet-Katholieken hem veel meer macht of invloed toekennen dan hij heeft. In Protestantse kring denkt men nogal eens dat de Paus bevelen geeft die getrouw door alle gelovigen gevolgd worden. De Paus mag dan een soort legerleider zijn, de organisatie van de RK Kerk is immers als die van een Romeins Leger, maar dat wil niet zeggen dat de gelovigen zich ook gedragen als zijn soldaten. Integendeel, de Roomse Kerk is ook gebouwd op het besef dat de geest gewillig is maar het vlees zwak. Om aan dat zeer menselijke probleem tegemoet te komen, heeft men de biecht als uitlaatklep die overigens prima past bij de idee dat God ook heel goed kan vergeven. De Katholieke God is geen heerszuchtige God.

In het schuldige (linkse) Westen wordt nogal eens gedacht dat als de Paus nu maar het gebruik van condooms zou goedkeuren het gedaan zou zijn met die rijke kinderscharen in Afrika of de verspreiding van aids. Wie in Afrika wel eens ooit verder gekeken heeft dan zijn hotel met zwembad, weet dat Afrikanen – hoe Katholiek ze ook zijn – hun seksuele gedrag absoluut niet laten afhangen van Pauselijke verordeningen. De Paus mag dan hun geestelijke leider zijn, dat betekent nog niet dat hij ook hun raadsman in hun bed is.

Geen mooiere demonstratie van de onmacht van de Paus op zedelijk vlak dan het zedelijke leven in het door en door Katholieke Latijns Amerika, met dank aan het koloniale Spanje en Portugal. Ondanks de heersende Katholieke moraal wordt in Latijns Amerika de seksualiteit bijzonder uitbundig gevierd voor, na en tijdens het huwelijk, wat overigens prachtig aansluit bij de al even uitbundige tropische natuur. Zijn de Latino's daardoor minder Katholiek? Ik dacht het niet. Ze belijden hun geloof al even uitbundig als hun seksualiteit. (Noord) Europeanen, gewend als ze zijn te redeneren over hun geloof in plaats van het als een mysterie van de geest te ervaren, is dat hoogst onbegrijpelijk. 

In het geseculariseerde Westen, weten ze ondertussen niet meer wat ze met de Paus aan moeten. Het wordt als achterhaald of zelfs achterlijk gedoe beschouwd, als iets uit de Middeleeuwen alsof toen de mensen geestelijk achterlijk waren. Wie een beetje nadenkt, weet wel beter. Om na te denken heb je geen computer, geen iPod of iPad nodig. Integendeel, over het algemeen kun je zeggen dat hoe minder wereldse ballast, hoe beter je kunt nadenken over zin en onzin van je bestaan.

D66, de partij die gelooft in het redelijke individu als het hoogste goed, wil het Vaticaan zijn diplomatieke status ontnemen. Dat mag van mij maar of dat de wereld ook maar een milimeter redelijker zal maken, het doel waar die partij naar zegt te streven, waag ik te betwijfelen. Dat het Vaticaan volgens D66 Europarlementslid Sophie in 't Veld niet transparant zou zijn en gemakkelijk toegang zou hebben tot de macht vanwege de diplomatieke status van het ministaatje is flauwekul. Geen staatje zo transparant in zijn opvattingen als het Vaticaan. Toegegeven tot ergernis van velen maar dat mag toch geen criterium zijn? In dat geval kan D66 maar beter meteen uit het Europees Parlement stappen.

In tegenstelling tot Koningin Beatrix heeft de Paus geen erfopvolger. De RK Kerk heeft dus toch nog een republikeins trekje. De Paus wordt gekozen door het collega van karidinalen. Speculaties over de opvolger van de atredende Benedictus zijn er dan ook volop. Die draaien om twee zaken. De veronderstelde noodzaak van een jonge, energieke Paus en de mogelijkheid dat een niet-Europese, een niet-blanke Paus zal worden gekozen. Ik denk dat de kardinalen dit soort zaken wel meenemen in hun overwegingen maar of ze de belangrijkste zijn, waag ik te betwijfelen. Zij zullen zich laten leiden door de vraag in wie van hun collega's zij hun vertrouwen kunnen stellen als geestelijk en wereldlijk leider. Het blijft dus mogelijk dat de nieuw gekozen Paus niet jong is en wel een blanke Europeaan. De wegen van de Heilige Geest zijn immers ondoorgrondelijk en dat bedoel ik niet spottend.