LA MORDIDA

Straatverkoopster in Mexicostad, 1976

Ik maakte al vroeg kennis met de mordida in Mexicostad. Als toegewijd straatfotograaf maakte ik foto’s van mensen die op straat op allerlei manieren koopwaar aanbieden. Economen bedachten voor deze groep overlevers op straat het woord informele economie, een soort van parallel economie naast de formele of normale economie. In Mexicostad was die informele economie misschien wel groter dan de formele economie. Je kon bij wijze van spreken geen stap zetten of je struikelde wel over een verkoper van het een of ander.

Die mensen zijn een dankbaar onderwerp voor een straatfotograaf. Privacy kennen ze niet. Als je een foto van ze maakt, vinden ze het licht goed. Zeker als je ook nog wat geld bij ze achterlaat. Maar dat vond ik te gemakkelijk. Ze mogen dan arm zij nog behoeftig, ze hebben ook recht op hun waardigheid. Vandaar dat ik de gewoonte had om toestemming te vragen voor de foto en indien mogelijk ze later een afdruk van de gemaakte foto te geven.

Dat laatste gaat alleen bij degenen die een vaste plek hebben in de stad en ook dan is het niet altijd gemakkelijk. Soms liep ik weken met een afdruk op zak omdat ik hem of haar niet kon vinden. Wanneer ik de afdruk gaf, was men altijd verrast. Dat hadden ze niet verwacht en de meesten hadden er ook niet meer aan gedacht. Zo gaf ik een oudere vrouw, een verkoopster van sigaretten en snoepgoed met een vaste plek op een brede stoep in een drukke brede straat, een afdruk.

Zonder de foto te bekijken stopte ze hem haastig weg in haar dikke vest. Dat had ik nog niet meegemaakt. Nieuwsgierig geworden vroeg ik haar waarom ze de foto niet bekeek zoals de meesten doen. Ze mompelde toen dat ze bang was dat de foto zou worden afgenomen. Op mijn vraag door wie, wees ze op een politieman die een eindje verder stond te niksen. Nu was ik pas echt nieuwsgierig geworden en vroeg haar wat hij met haar te maken had.

Dat nu was mijn eerste kennismaking met de mordida. Ze vertelde me met zachte stem terwijl ik net deed of ik wat van haar wilde kopen, dat ze hem elke dag een deel van haar opbrengst moest betalen op straffe haar plek te verliezen. Ik stond als rechtgeaard Nederlander, overtuigd van het nut en de noodzaak van politie paf. De man die geacht wordt burgers te beschermen en de wet te doen naleven, eiste elke dag zijn aandeel van haar verkoop op. Ze zei er nog bij dat elke straatverkoper in zijn straat hem dagelijks geld moest geven en dat alle politiemannen dat doen.

Later heb ik met nog andere vormen van de mordida, een typisch Mexicaans woord voor afpersing en het eisen van steekpenningen door vooral ambtenaren en autoriteiten, leren kennen. Je zou het een door ambtenaren opgelegde belasting kunnen noemen, illegaal natuurlijk. In de loop van de tijd stelde ik vast dat de mordida de hele Mexicaanse samenleving in zijn greep had.

Je hoeft geen socioloog te zijn om te beseffen dat dit een samenleving totaal ontwricht. De lagere bevolkingsgroepen, de armen en de meest kwetsbaren hebben door de mordida geen enkel vertrouwen meer in de autoriteiten, in de naleving van de wet en in sociale rechtvaardigheid. Bij hen overheerst het wantrouwen en dat leidt tot sociale versplintering en onmacht. Een samenleving zonder het cement van het vertrouwen vervalt tot geweld, criminaliteit, armoede en sociale wanorde.