DE CUBAANSE SUIKERINDUSTRIE TOEN EN NU

Pagina uit het boek "Cuba before the World", uitgegeven ter gelegenheid 
van de Panam-Pacific International Exposition in San Francisco, 
published by The Souvenir Guide of Cuba Co., 1915

In het boek “Cuba before the World” uit 1915 wordt uitvoerig ingegaan op de suikerproductie in Cuba, een van de belangrijkste exportproducten naar vooral de Verenigde Staten. Volgens de cijfers in het boek (zie tabel hieronder) was in 1912 de totale suikerproductie bijna 2 miljoen ton, in 1913 bijna 2,4 miljoen ton en in 1914 ruim 2,5 miljoen ton. Zoals je in dezelfde tabel kunt zien, werd het grootste deel van de suiker geëxporteerd. In 1914 werd van de totale oogst van ruim 2,5 miljoen ton nog geen 70.000 ton gebruikt voor binnenlandse consumptie. Volgens het boek is suikerriet “ a sure crop, and it is one that does not require the care and the delicate attention given to tobacco and the other sensitive crops.” Arme boeren kunnen gemakkelijk suikerriet aanplanten omdat de suikerfabrieken hen helpen bij de aanplant en de oogst. “Cane is a product requiring no great amount of skill. It is an easy, safe and profitable crop.” (blz. 94 en 95)

Tabel  met de productie van suiker in tonnen en balen in de jaren 1912, 1913 en 1914.
Onderaan een tabel met de uitvoer van suiker.
De export naar de VS is verreweg het grootste, bijna 2 miljoen ton.
Naar Europa gaat nog geen 300.000 ton.
Bron: "Cuba before the World", 1915

Honderd jaar later staat in een persbericht van Reuter van juni 2013 dat de suikerproductie 1,5 miljoen ton bedroeg, bijna 1 miljoen ton minder dan in 1913! Volgens de Cubaanse TV was de productie lager dan verwacht vanwege verouderde fabrieken en machines naast de gevolgen van de orkaan Sandy en slecht management. "Mills opened and closed, opened and closed, opened and closed even though managers said they were ready for the harvest," Cuban Vice President Jose Ramon Machado Ventura told the meeting.” Opvallend in het Reuter bericht is ook dat “Only 8 of 56 mills in the country were built after the 1959 revolution, the last in the 1980s.” In 1915 waren er maar liefst 178 suikerfabrieken waarvan er 176 operationeel waren.

Illustratie uit het boek "Cuba before the World", 1915. Suikerrietoogst met Ossekar.

De vraag dringt zich op wat er gebeurd is met dit belangrijke exportproduct sinds de revolutie? Het is niet gemakkelijk om daar gegevens over te vinden omdat het Cubaanse regiem niet scheutig is met informatie. Een studie van Jorge Salazar Carrillo, Professor of Economics andDirector, Centre of Economic Reasearch van de Florida  geeft enig inzicht in de ontwikkeling van de suikerindustrie op Cuba. Volgens hem was de suikerproductie van Cuba in de jaren 40 en 50 van de vorige eeuw de basis van de economische ontwikkeling van het eiland: “Cuba was able to piggyback on the expansion of sugar production and its higher prices during the late 1940s and early 1950s, to the extent that “it seems safe to say that among all tropical countries Cuba has the highest per capita income. This income is produced by a highly capitalized economy concentrating upon a single export product-sugar. By pushing specialization to an unusual extent, the Cuban economy has been able to turn in an exceptional performance”4. The same conclusion was arrived at by the Cuban Economic Research Group gathered by the University of Miami late in 1961.” 

De os is nog altijd een belangrijke werkkracht op het platteland.
Deze foto is genomen in de omgeving van Vinales, 2008 (petrus nelissen)

Echter aan het begin van de 21ste eeuw “the Cuban sugar agroindustry was but a shadow of its former self. It was no longer the engine of economic activity.” De oorzaak van de ondergang van de suikerindustrie is volgens de onderzoekers de in de jaren 80 van de vorige eeuw overgenomen Sovjet Stijl en Methode van grootschalige productie. Het plan was om de productie op te voeren tot 14 miljoen ton suiker per jaar. Daarmee zou Cuba de suikerleverancier worden van de landen die deel uitmaakten van het door de Sovjet Unie gedomineerde Council of Mutual Economic Assistace.

“While this goal was never reached, production in 1989 reached 7.58 million tons. However this level of production was predicated on large subsidies of oil and equipment from the Soviet Union. This, coupled with the Soviet style “gigantism” (i.e. huge areas of land under one administration) and large quantities of fertilizer, pesticides, etc. in use, resulted in the Cuban sugar industry becoming highly inefficient. The goal prior to 1989 was simply increased production via any means, rather than seeking to increase it by greater efficiency.” Met de val van de Sovjet Unie, vielen de goedkope Russische toeleveranties weg en dat leidde op zijn beurt tot het instorten van de Cubaanse suikerindustrie.

Op het platteland vind je nog de eenvoudige boerenhutten zoals 100 jaar geleden.
Deze foto is genomen in het typische landschap rond het toeristische stadje Vinales, 2008
(petrus nelissen)

“Cuba could not finance its sugar industry in the early 1990s when it was forced to purchase oil and spare parts on the international market at prevailing prices. The primary cause of collapsing production was not any absolute lack of markets...but shortages of key productive inputs that had hitherto been imported; fertilizers and other agricultural chemicals, fuels and assorted machinery and parts for both field and factory. The magnitude of such shortages did not simply match the fall in sugar earnings but actually exceeded it. This was because the national economic crisis was so acute that a major part of shrinking sugar export earnings was perforce diverted to finance other imports considered to be yet more vital, most notably oil and food.”

Het gevolg was dat de productie van ruim 8,5 miljoen ton in 1990, waarvan 7 miljoen ton werd geëxporteerd, in 2000 terugviel tot net 4 miljoen ton, waarvan 3,5 miljoen werd geëxporteerd. Daar bovenop kwam ook nog eens een dramatische val van de wereldmarktprijs van suiker van ongeveer 14 cent per pound naar 8 cent in 2002. Door het inzakken van de productie en de lagen prijzen op de wereldmarkt kwam de Cubaanse economie in een crisis die zich over het hele eiland liet voelen. Cuba werd opeens een heel stuk armer.

Kruiwagen taxi in Trinidad, 2008.
Ook in de toeristenindustrie blijft het improviseren voor de gewone Cubaan.
(petrus nelissen)

Niet langer is suikerriet de grootste bron van inkomsten op Cuba maar het toerisme. Een bron van inkomsten die met de jaren alleen maar belangrijker is geworden. Toerisme moet als het ware de vroegere inkomsten van de suikerindustrie gaan vervangen. Dat zal de reden zijn waarom Cuba zich nu openstelt voor een verzoening met de VS. Noord Amerika is voor Cuba immers de meest aantrekkelijke want rijke, grote en meest nabij gelegen toeristenmarkt. Het zou mij niet verbazen als Havana straks weer een van de meest aantrekkelijke uitgaanssteden van Noord Amerika wordt, zoals het voor de revolutie onder dictator Batista ook al was.