DE GROTE KUNSTENAAR

Foto gemaakt op 'EURANTICA' in Brussel.

Wat is kunst? Het lijkt wel of op die vraag geen antwoord mogelijk is. Om van de heisa af te zijn roep je maar gauw dat smaken verschillen en dat tegenwoordig eigenlijk alles mag (vroeger niet dus). Onbevredigend is dat. Ik waag daarom maar eens een poging. Of het nieuw is, weet ik niet. Ik denk het niet. Alles is al eens ooit bedacht of toch bijna alles.

Het lijkt mij dat “kunst in materie gestolde geest is”. Het voordeel van deze definitie is dat alles kunst is wat door mensen wordt gemaakt. Een lekker brede definitie die niks uitsluit. Ze strekt zich uit van Disney's Bambie tot Rembrandt, van smartlap tot klassieke muziek, van café dancing tot ballet. Immers alles wordt met de geest van mensen gemaakt. Niemand anders maakt kunst ook al kunnen apen een doek opleuken met kwasten en verf. Maar hoe mooi ze ook schilderen, het is geen schepping van de aap. De aap was het instrument in handen van mensen.

Het woord schepping brengt ons op het spoor van het Bijbelse scheppingsverhaal. Volgens dat verhaal (Het boek Genesis) is de wereld geschapen door God, in ons geval op te vatten als een soort bovenmenselijke geest, een Super Geest, de uiteindelijke Grote Kunstenaar. De gedachte aan een Grote Kunstenaar is in strijd met het wetenschappelijke theorie dat de wereld en dus de kosmos ontstaan is uit een Grote Knal (waarvan het wetenschappelijke bewijs dezer dagen weer dichterbij is gekomen). Daar zou geen Grote Kunstenaar aan te pas zijn gekomen. De materie heeft zichzelf geschapen.

Foto gemaakt op 'EURANTICA' in Brussel.

Naar menselijke maatstaven is dat onmogelijk. Uit eigen ervaring weten we dat er niets uit zichzelf ontstaat behalve dat wat we gewoonlijk de natuur noemen. Die bestaat buiten onze wil en geest. Die is er altijd geweest, denken we toch.We hebben er ook niks over te vertellen, Aangezien we zelf ook deel uitmaken van die natuur, hebben we dus ook niets over onszelf te vertellen of toch wel omdat we Geest hebben? Dat is dan weer een raadsel.

Kunst als schepping van de geest is dus eigenlijk een ontkenning van de wetenschappelijke opvattingen dat alles uit de materie zou zijn ontstaan. In de wetenschap wordt de geest naar de materie gevoegd, in de kunst is het andersom, daar wordt de materie naar de geest gevoegd. Zelfs wij mensen voegen ons in bepaalde kunsten naar de geest, zoals bijvoorbeeld in het toneelspel. Op toneel worden de geest van de schrijver, de regisseur en spelers tot leven gebracht, herschapen zou je kunnen zeggen. Hetzelfde is het geval in ballet en film. Ook muziek is een schepping, eerst van de componist en dan van de muzikant die het werk uitvoert, ook een kunstenaar.

Religie is ook een vorm van kunst of eigenlijk een samenraapsel van vele, misschien wel alle kunsten die wij mensen beheersen: geschriften en boeken, ceremoniële kledij, religieuze muziek (ook wel geestelijke muziek genoemd), toneel, schilderkunst, architectuur enz. Religie is de kunst van alle kunsten samen. Niet zo gek als je bedenkt dat met religie de mensen zich richten tot de Grote Kunstenaar.

Foto gemaakt op 'EURANTICA' in Brussel.

Tegenover deze Grote Kunstenaars zijn wij mensen maar kleine kunstenaars. Dat moet ons nederig maken. Maar zoals kinderen opstaan tegenover hun ouders zo staan wij mensen op tegen de Grote Kunstenaar. We willen zelf de plaats van de Grote Kunstenaar innemen. Vanuit de Grote Kunstenaar gezien deugt dat natuurlijk niet. Hij of zij heeft ons mensen dan ook verjaagd uit het (Kunstenaars )Paradijs zoals we in het boek Genesis lezen. De grote zondeval heet dat.

Maar wij mensen ontkennen het bestaan van de Grote Kunstenaar met dank aan de wetenschap. Maar gek genoeg, de wetenschap is op zijn beurt ook niks anders dan een schepping van onze geest. Zonder geest geen wetenschap. Als De Grote Kunstenaar een verzinsel is van onze eigen menselijke geest kunnen we dus zelf wel degelijk ook Grote Kunstenaars zijn. Nederig zijn is dus nergens voor nodig. Is dat zo?