HET NIETS

Portret van de Heilige Joannes van het Kruis gemaakt tijdens zijn  leven Zie voor meer informatie Museo San Juan de la Cruz Ubeda

Sinds begin dit jaar ben ik scheurkalenderfilosoof. Zo doe ik tenminste nog wat aan mijn aloude liefde want van filosofische boeken lezen komt weinig of niets als je zelf wat wil filosoferen en daarover ook nog een blog schrijven. In al zijn eenvoud kan zo'n scheurkalender toch wel inspireren. Neem nou 14 januari met als leus “het niets is onstabiel” volgens de mij onbekende Lawrence Krauss in 'Universum uit het niets. Waarom is er iets in plaats van niets” (2012).

Krauss komt er volgens de achterkant tekst niet uit. Het raadsel is nog niet opgelost en zal voorlopig nog wel stand houden, aldus de toelichting van Stephan Wetzels. De hedendaagse natuurkunde heeft er nog geen antwoord op. Ik denk dat de hedendaagse natuurkunde er nooit op zal kunnen antwoorden. De natuurkunde en de wetenschap in het algemeen is niet bedacht als een zoektocht naar een antwoord op de vraag naar Het Niets, maar als antwoord op de vraag van het hoe en waarom van Het Iets. De natuurkunde is op het zintuiglijke gericht, het waarneembare en dus niet toegerust om Het Niets te vinden.

In de werkelijkheid van onze zintuigen is niets dan ook het tegenovergestelde van iets, de ontkenning van het iets. Iets is in werkelijkheid dus altijd iets wat we zien, horen, ruiken of voelen: een boom, een lied, een bloem of de wind. Het niets is geen boom, geen lied, geen bloem of geen wind. Het zintuigelijke niets is de ontkenning van het zintuigelijke iets. Dus vanuit onze zintuigen is iets er wel of niet, maar dat niet bestaan van dat iets is niet Het Niets want er is altijd wel iets anders. Hallo, zijn jullie daar nog? Ik doe ook maar mijn best. Het Niets bestaat alleen in ons hoofd. Het Niets is een geestelijke voorstelling die in de zintuigelijke werkelijkheid niet te vinden is behalve als ontkenning van iets.

Zo kom ik terecht bij de Spaanse mysticus de Heilige Joannes van het Kruis die ik in de ijver van mijn jonge jaren gelezen heb. Bij hem is Het Niets de geestelijke weg waarlangs het Iets, in zijn woorden Het Alles of Al, kan worden bereikt, het geestelijk Volmaakte. Om dat Volmaakte te bereiken moest je geestelijk “de berg der volmaaktheid” beklimmen of “De berg Carmel” (Joannes van het Kruis was Karmeliet). Hij maakte een grove schets van die berg kort na zijn ontsnapping uit de kloosterkerker van Toledo, eind 1578 of begin 1579, en schreef daaronder in kernachtige bewoordingen enkele hoofdgedachten van zijn leer om tot Het AL, Het Alles, Het Volmaakte te komen. Het zal duidelijk zijn dat voor Joannes van het Kruis, het volmaakte samenviel met God.

De originele schets van de Berg Carmel van de Heilige Joannes van het Kruis.

De Berg Carmel

Om te geraken tot het smaken van ALLES – heb smaak in NIETS.

Om te geraken tot het weten van ALLES – wil NIETS weten.

Om te geraken tot het bezit van ALLES – wil NIETS bezitten.

Om te geraken tot ALLES zijn – wees NIETS.

Om te geraken tot at ge nog niet smaakt – moet ge gaan langs de weg van het niet-smaken.

Om te geraken tot wat ge nog niet weet – moet ge gaan langs de weg van het niet-weten.

Om te geraken tot het bezit wat ge nog niet hebt – moet ge gaan langs de weg van het niet-bezitten.

Om te geraken tot wat ge nog niet zijt – moet ge gaan langs de weg van het niet-zijn.

Als ge bij iets blijft stilstaan – werpt ge u niet met hart en ziel op het Al.

Om heel en al tot het Al te komen – moet ge u van alles ontdoen omwille van het Al.

Als ge eenmaal helemaal tot het bezit komt van het Al – moet ge het vasthouden zonder iets anders te willen.

Je zou de leer van Joannes kunnen samenvatten als de leer van HET NIETS tot het (volmaakte) IETS. Om daar te komen moet de geest rust krijgen door het zintuigelijke iets achter zich te laten. “Omdat hij (de geest) niets najaagt, vermoeit hem niets op de weg naar omhoog en drukt hem niet bergafwaarts, want hij staat in het evenwicht van zijn nederigheid.” (Zie voor de teksten hierboven blz. 1040 in 'Heilige Joannes van het Kruis, eerste ongeschoeide karmeliet en kerkleraar, Volledige Werken uit het Spaans vertaald volgens de kritische uitgave van Simeon OCD en van inleidingen voorzien door Joannes A Cruce Peters OCD en J.A. Jacobs e.a. , Hilversum – Antwerpen, uitgeverij Paul Brand N.V. 1963)