DE OOIEVAARSFACTOR

Een digitale fotocompositie van Petrus.

Als ik een krantenartikel lees met een sensationele kop over een wetenschappelijke ontdekking die de mensheid dichter moet brengen bij zijn goddelijke status van Al-kenner en Al-weter, moet ik denken aan het ooievaar effect. Dat effect heb ik geleerd in mijn eerste jaar als socioloog student aan wat toen nog vrijelijk de Katholieke Universiteit Nijmegen heette. Ik meen dat het onze docent methoden en technieken Jansen is geweest die ons in een van zijn eerste colleges leerde over dit effect.

In het kort komt het erop neer dat een socioloog ontdekt dat in een bepaalde regio – bijvoorbeeld oost Noord- Brabant - het aantal geboorten per gezin hoger ligt dat in de gebieden er omheen. Hij besluit daarop om dit merkwaardige fenomeen nader te bestuderen. Na verloop van tijd ontdekt hij dat er in het gebied veel ooievaars voorkomen. Het verband is gelegd. Veel ooievaars in een regio moeten wel tot veel geboorten leiden. Na er nog enige statistische technieken op te hebben los gelaten, wordt het bewijs geleverd en inde krant lezen we dan “ Hoog aantal ooievaars verantwoordelijk voor geboortegolf.”

Ik meen dat het er zo ook ongeveer aan toe ging bij het sociaal psychologische onderzoek van Diederik Stapel naar het verband tussen vlees eten en rechts (stem)gedrag ook. Vleeseters bleken na zijn onderzoek, bevestigd met behulp van statistieken, aanleg te hebben om politiek rechts te stemmen. Vleeseters waren een soort Dreuzels uit de wereld van Harry Potter. Zulk onderzoek kan ook veel praktisch nut hebben. Wie linkse politiek wil op basis van een democratische meerderheid, moet beginnen met vleeseters de pas af te snijden. Dat kan door de BTW op vlees te verhogen, vlees extra te belasten, het slachten van dieren te verbieden enz. Er zijn legio mogelijkheden om hier van staatswege in te grijpen zodat op den duur een linkse meerderheid komt die tegen vlees eten is, tegen het dragen van echt bont, tegen SUV's, tegen kernenergie centrales enz.

Meer actueel is de ontdekking van Mihai Netea, professor aan het Universitair Medisch Centrum Radboud (voorheen Radboud ziekenhuis van de Katholieke Universiteit van Nijmegen) dat “de pestepidemieën zorgden voor evolutie van ons immuunsysteem” (Volkskrant van 4 februari). De dood van miljoenen Europeanen heeft met terugwerkende kracht alsnog evolutionair zin gehad. Zo een ontdekking kan ons weer verder brengen op de weg naar de bevrijding van aardse zorgen als pijn en ziekte. Mihai heeft de genen van Roma (zigeuners), Roemenen en Noord-Indiërs (waar de Roma oorspronkelijk vandaan komen) met elkaar vergeleken.

“Die genen lijken in de laatste duizend jaar te zijn veranderd door een evolutionaire invloed die in Europa aanwezig was en in India niet. Dat kan de 14^de eeuwse pestepidemie geweest zijn, stellen de auteurs, want die is aan India voorbij gegaan”, aldus het bericht in de VK. Hoe groter de afstand in tijd hoe meer iets 'lijkt' en 'zou kunnen'. Doorstaat deze studie de toets van het ooievaarseffect? In India vlogen omstreeks 1400 dus geen ooievaars, in Roemenië en bij de Roma daarentegen in die tijd wel. Het verband is dus duidelijk, mits uiteraard statistisch getoetst. Voor de geschiedenis nog wel even vermelden dat populatiegeneticus Peter de Knijff van LUMC niet overtuigd is. Het zou allemaal wel eens anders kunnen zijn. Hij meent dat het wel degelijk mogelijk is dat in de 14e eeuw ooievaars in Noord India rond vlogen. Als hier maar geen sprake is van beroepsjalouzie want zo ingewikkeld is de evolutietheorie toch ook weer niet?

We kunnen de theorie van de klimaatverandering als gevolg toegenomen CO2 (door mensen veroorzaakt) ook toetsen aan de ooievaarsfactor. Het toegenomen CO2 zijn de ooievaars die er een paar honderd jaar geleden niet waren omdat er toen geen auto's waren en geen industrie. Die ooievaars bedreigen nu ons klimaat. Om die bedreiging af te wenden, moeten we die ooievaars verjagen. Of dat zal helpen? Niemand die het echt weet. Het is en blijft een theorie, een vermoeden dat niet te toetsen is door het in een laboratorium te simuleren of door voldoende andere mogelijke factoren uit te schakelen.