SOLIDARNOSC EN DE STRIJD OM DE VAKBEWEGING IN MIDDEN EN OOST EUROPA

In mei 1992 bezocht een WVA missie voor het eerst o.a. Moskou waar een gesprek plaatsvond met enkele intellectuelen die zich als dissidenten onder de naam CMOT hadden ingezet voor vrijheid van vakbeweging. het gesprek vond in een flat van een van de leden van CMOT plaats. Rechts zit WVA vice-voorzitter Kristoff Dowgiallo.

Mijn beschouwing naar aanleiding van de dood van voormalig WVA algemeen secretaris Jan Kulakowski  (zie mijn blog van 16 september) leidde tot onderstaande blog over de rol en betekenis van de Poolse vakbond Solidarnosc voor het WVA in de jaren 90 van de vorige eeuw tot aan de fusie van het WVA met het IVVV in 2006.

______________________

Dank zij zijn  Pools Belgische Algemeen Secretaris Jan Kulakowski  had het voormalige Wereld Verbond van de Arbeid in de jaren negentig uitstekende kontakten met de Poolse vakbond Solidarnosc en zijn wereldberoemde voorzitter Lech Walesa. Bij het WVA rekende men erop dat met de komst van Solidarnosc in hun rangen het WVA als sociaal christelijk georiënteerde Wereld Vakbond een nieuwe toekomst zou krijgen in Midden en Oost Europa en daarmee misschien wel in heel Europa. Maar Solidarnosc werd niet alleen lid van het WVA maar ook van het met het WVA rivaliserende Internationaal Verbond van Vrije Vakverenigingen IVVV. Dit was vooral dank zij de royale steun die de Noord Amerikaanse vakcentrale AFL-CIO van meet af had gegeven aan Solidarnosc. Zo verkreeg Solidarnosc de uitverkoren positie lid te mogen zijn van twee internationale vakbondsorganisaties.

Het hoogtepunt van de vriendschap tussen het WVA en Solidarnosc was het bezoek van Lech Walesa aan het wereldcongres in Caracas, Venezuela in 1989. Ter bezegeling van de goede betrekkingen werd Kristoff Dowgiallo van Solidarnosc gekozen tot vice president van het WVA. In die hoedanigheid leidde hij enkele missies naar Midden en Oost Europese landen en Rusland. We spraken daar met nieuwe leiders van pas opgerichte democratische, onafhankelijke bonden. Het gevolg was dat zich een aantal bonden uit landen als Litouwen, Oekraïne, Bulgarije, Hongarije, Tsjechië en Slowakije bij het WVA aansloten.

 In september 1993 bracht een delegatie van het WVA onder leiding van Algemeen Secretaris Carlos Custer een bezoek aan de Poolse president Lech Walesa, voormalig leider van Solidarnosc.Aan het hoofd van de tafel zit president Lech Walesa. Naast hem een regeringstolke. links van haar Carlos Custer, vervolgens een tolke van Solidarnosc en ikzelf. Onderaan op de rug gezien is Kristoff Dowgiallo, links van hem Solidarnosc medewerkster Teresa Szabza.

In het begin van de jaren negentig ontstonden ondanks de goede wederzijdse betrekkingen tussen Solidarnosc en het WVA  fricties tussen de beide organisaties over het aansluitingsbeleid van het WVA in Midden en Oost Europa. Waren die het gevolg van het feit dat het WVA als het ware onder de duiven schoot van de AFL-CIO en daarmee van het IVVV in Litouwen waar goede betrekkingen ontstonden met nieuwe democratische bonden of dat de compleet nieuwe onafhankelijke bond VOST in de Oekraïne besloot lid te worden van het WVA? Het zou kunnen. 

Zo kreeg ik tijdens een lunch met enkele AFL-CIO verantwoordelijken in Washington diplomatiek te horen dat het WVA met de aansluiting van de Hongaarse Munkastanascok het WVA een gouden zaak had gedaan (april 1994). Het was me bekend dat de AFL-CIO hard getrokken had aan het lidmaatschap van Munkastanoscok bij het IVVV en dat was dus niet gelukt. Pijnlijk voor hen maar ik vond het normaal. Met de val van de Berlijnse muur hadden de vakbonden in Midden en Oost Europa immers ook de vrijheid van keuze die wij al sinds de Tweede Wereldoorlog kenden. Het moet voor mijn gastheren zout in de wonde zijn geweest toen ik de keuze van Munkastanascok voor het WVA begrijpelijk noemde. Als erfgenamen van de Hongaarse opstand tegen het communisme in 1956 waren zij allergisch voor alles wat socialistisch was en het IVVV had nu eenmaal een socialistische traditie.

Tijdens een seminar georganiseerd door de Deense vakbond LO kreeg ik van een vertegenwoordiger van de Zweedse LO dat het WVA geen recht had om in de Baltische staten te opereren. Die zouden toebehoren aan de Scandinavische landen. Ik was verbaasd en zei hem dat ik op school had geleerd dat Nederlanders al in de tijd van de Hanzesteden (Middeleeuwen) goede handelsbetrekkingen hadden met een Baltische stad als Riga. Dus onze rechten waren op z’n minst zo oud als die van de Scandinaviërs. 

 In maart 1993 organiseerde het WVA een seminar in Boedapest voor alle nieuwe democratische, onafhankelijke bonden in Midden en Oost Europa en Rusland. Tweede van links zit Bogdan Hossu, voorzitter van de Roemeense vakcentrale Cartel Alfa. Rechts naast hem zit Imre Palkovitch, voorzitter van de Hongaarse vakcentrale Munkastanascok. Naast hem de Poolse afgevaardigde met als tolk Bob Fielding, de Noord-Amerikaanse Pool die op de Internationale afdeling van Solidarnosc werkte.

De strijd om de aansluiting van vakbonden in Midden en Oost Europa en zeker ook in Rusland werd er in de loop der jaren harder op. Tijdens een gezamenlijke missie van WVA en IVVV naar Wit Rusland waartoe het WVA het initiatief had genomen, teneinde gezamenlijk de democratische onafhankelijke bonden een hart onder de riem te steken in hun strijd met de autoritaire president Loekasjenko, bleek dat IVVV bonden ondanks afspraken daarover veel geld gaven aan bonden, meer in elk geval dan dat het WVA ooit zou kunnen. Ik merkte tijdens dezelfde missie dat Andrey Adamcik van het buitenland secretariaat van Solidarnosc steeds meer in overleg met de IVVV delegatie handelde. Tegenover de VOST uit Oekraïne stelde hij zich zelfs min of meer vijandig op. Naar ik vermoed omdat de AFL-CIO in de Oekraïne ondanks het vele geld dat ze daar uitgaven, bakzeil moesten halen.

Terwijl Solidarnosc het WVA verzekerden van hun aanhankelijkheid en betrokkenheid, begon het internationaal secretariaat van Solidarnosc, daarin gesteund door de nationale leiding van Solidarnosc, aan te sturen op een fusie tussen WVA en IVVV. Gebeurde dat onder invloed van de Amerikaanse vakbeweging? Wie zal het zeggen? Tijdens mijn vele bezoeken aan Solidarnosc bonden in Polen in de jaren negentig van de vorige eeuw heb ik gemerkt  hoe actief de Noord Amerikaanse vakcentrale AFL-CIO was binnen Solidarnosc. Op het internationaal secretariaat van Solidarnosc werkte zelfs een Poolse Noord Amerikaan. Die had zijn plek daar verdiend door Solidarnosc in zijn ondergrondse werk te steunen  toen hij in Polen studeerde.

Tijdens een WVA Verbondsbestuur in Paraguay kwam het tot een confrontatie tussen Solidarnosc die bij monde van zijn internationaal secretaris Andrei Adamcik opriep tot een fusie tussen IVVV en WVA en de toen nog overgrote meerderheid van WVA bonden in Europa en de Derde Wereld die zich daartegen heftig verzette. Het leek erop dat Solidarnosc de strijd voor een fusie had verloren maar niets was minder waar. Het bleek de openingszet te zijn die uiteindelijk in 2006 (Wenen) leidde tot de opheffing van het WVA om op te gaan in de nieuwe wereldvakbond IVV.