48. MEXICAANSE VERTELLINGEN. REVOLUTIE A LA CARTE

Diego Rivera, "Mexico Today and Tomorrow", detail van de muurschilderingen "Geschiedenis van Mexico", Nationaal Paleis, Mexico-stad, 1935.

Op het afscheidsetentje neemt Frida het initiatief tot gespreksonderwerpen. Ze is nieuwsgierig naar alles wat met schilderkunst te maken heeft. Ze vraagt Diego over zijn technieken en zijn visie op de kunsten. Hij antwoordt zo goed mogelijk.

Technieken uitleggen is niet zo moeilijk maar schilderen heeft meer met intuïtie, visie en verbeeldingskracht te maken dan met technieken en leg dat maar eens uit. Je hele persoonlijkheid is er bij betrokken plus al je levenservaring en je levensbeschouwing, haast teveel om op te noemen. 

Je kunt een schilderij van een goed kunstenaars, dus geen plaatjesmaker die slechts volgens de regelen der kunst werkt, terugbrengen tot een technisch kunststukje. Helaas, doen de meeste mensen dat toch. Het is te moeilijk of vergt teveel inspanning om na te gaan wat de kunstenaar bezielde bij het maken van zijn schilderij. Liever een gemakzuchtige vlucht in de techniek, die niet geheel zonder betekenis is maar uiteindelijk ondergeschikt is aan de bezieling.

Technieken moet je hebben maar dienen tot niks als je niet weet wat je wilt schilderen. Dat is net zoiets als leren timmeren zonder te weten wat je wil maken. Frida snapt dat meteen. Eigenlijk wist ze het al vanuit zichzelf. Haar lijden heeft haar al vroeg tot nadenken gestemd over de betekenis van bezieling en leven. Zonder bezieling is het leven niet de moeite waard, vindt ze of je schrijft, schildert, fotografeert of wat dan ook. Er moet bezieling in liggen.

Ze zegt te willen leven met bezieling en dat had haar, net als veel van haar tijdgenoten, gebracht op het pad van het communisme, de utopie van een gemeenschap van vrije mensen, er zijn geen grenzen van landen en staten meer,  die leven als broeders en zusters. Volgens haar is het communisme de weg naar een maatschappij van liefde. De kunsten zouden volgens haar die weg moeten voorbereiden, als het ware de weg moeten wijzen naar het communisme.

Ze wil weten of Diego dat ook zo ziet?  Ze vraagt hem hoe hij de toekomst van Mexico ziet. Hij twijfelt. Zijn ervaringen in het revolutionaire leger van Pancho Villa hebben hem behoedzaam gemaakt. Hij heeft nog wel idealen maar die staan onder druk van de werkelijkheid. Hij heeft teveel doden en geweld gezien, willekeurige executies op straat, misdaad ook met daarnaast veel verdriet en leed. 

En wat heeft dat vergoten bloed, al die ellende nu eigenlijk opgeleverd? Hij ziet een land met een overheid die bestaat uit min of meer dezelfde blanke elite, die ondanks alle mooie woorden even corrupt is en bezig is te verzanden in een almaar uitdijende bureaucratie. Zal dat nog ooit goed komen, zo vraagt hij zich af.

Frida daarentegen denkt dat nog wel degelijk een nieuwe revolutie nodig en mogelijk is, een naar Russische voorbeeld. Ze spreekt haar bewondering uit voor de revolutie in Rusland toch ook een land, net als Mexico met voornamelijk arme boeren. Als in Rusland een communistische revolutie mogelijk is dan moet dat toch ook in Mexico kunnen? 

Diego aarzelt. Hij weet maar al te goed dat een revolutie a la carte niet mogelijk is. Hij weet niet hoe het er in de Russische revolutie aan toe gaat al ziet hij ook wel overal om zich heen het enthousiasme van voornamelijk intellectuelen en kunstenaars. Misschien is Mexico wel een veel ingewikkelder land dan Rusland. Rusland is nooit bezet geweest door een Europees land zoals Mexico dat ruim 300 jaar lang is geweest.

Dat alleen al maakt Mexico tot een land met een hybride cultuur, die van de Spanjaarden tegenover die van de Azteken, de Maya’s en de indigenas. Hoe brouw je daar een Mexicaanse cultuur van die iedereen aanspreekt en belangrijker nog, waarin iedereen meetelt? Het is niet een land met alleen de tegenstelling tussen arbeiders en kapitalisten, beiden zijn bovendien een minderheid, maar een land van blanke postkoloniale overheersers tegenover de nazaten van de oude culturen die ploeteren op het land, in de wouden en de bergen. Is een Mexicaanse communisme in zo een situatie mogelijk?