MARX IN BERLIJN

In Berlijn is niet veel meer over van het socialisme. Hier of daar nog een monument of een wandmozaïk maar veel stelt het niet voor. De Westerse modernisering walst met veel bouwgeweld en nieuwe kunst over het oude of is het verouderde socialisme heen. Alleen straatnamen herinneren nog aan de oude tijd zoals Karl Liebknecht Strasse of natuurlijk de Karl Marx Allee. Maar dit zijn net als bijvoorbeeld ook Rosa Luxemburg belangrijke figuren uit de geschiedenis van Duitsland en dus passen hun namen ook zonder Oost Duitsland in het stratenplan van de Duitse hoofdstad.

Ik heb een foto gemaakt van bovenstaand plakkaat in brons omdat me weer eens opviel dat geweld en vrede in de socialistische slogan en beeldcultuur zo vaak gemakkelijk samengaan. “Es lebe die soziale Revolution, es lebe der Frieden der Völker” zo lezen we naast de indrukwekkende kop van Marx. We zien daar onder mannen gekleed als negentiende eeuwse arbeiders vervaarlijk met geweren en vlaggen zwaaien en uiteraard met opgeheven vuist of liever knuist. Er is er altijd wel een die naar de verte verwijst. Naar de toekomst neem ik aan, die natuurlijk nog niet in zicht is. Er moet eerst nog veel gestreden worden. Over de rol van de vrouw kunnen we kort zijn. De stevige arbeidersvrouw klemt een kind tegen zich aan terwijl ze angstig en bevreesd de gevolgen afwacht van de strijd.

De kop van Marx steekt manhaftig boven het hele tafereel uit alsof hij zijn goedkeuring geeft aan het tafereel. Een treurig lot lijkt me voor een filosoof die de wereld wilde veranderen maar nu als een soort heilige zijn zegen geeft aan de revolutionaire strijd. Maar veel revolutionairs was er niet aan de door de Sovjet Unie gepromote staatsgrepen in de bezette gebieden. Ook al meende Marx dat hij de wetten van de geschiedenis ontdekt had, toch heeft hij zich waarschijnlijk nooit kunnen voorstellen dat zijn communisme nog eens zou dienen als een imperiale ideologie voor notabene een industrieel onderontwikkeld land als Rusland.

Door te denken dat de arbeiders als slachtoffers van het kapitalisme als vanzelf een betere wereld zouden brengen, was Marx een sentimentele romantische idealist. Wat dat betrfet hoort hij thuis bij de Duitse romantiek. Dat zie je terug in de kunstwerken die uit zijn naam gemaakt zijn: cliché arbeiders, cliché sentimenten samengevoegd in een vreemde mengeling van geweld en vrede. Zo ken ik de arbeiderswereld niet.