DE HOND MAAKT HET TE BONT

Maurice de Hond meent dat met procedurele aanpassingen de kiezer meer betrokken kan worden bij de politiek en aldus medeverantwoordelijk zal worden voor het bestuur van ons land. Te vrezen valt dat dergelijke" technische" aanpassingen het vertrouwen in de politiek niet zullen herstellen maar eerder vergroten. (een digitale fotomontage van Petrus, met dank aan de Bossche schilder Hyronimus Bosch)

Het is grappig dat na al het gedoe rond het Koningslied opiniepeiler (of is het opiniemaker) Maurice de Hond met het idee komt om de kiezers “ de controleknop” in handen te geven van bestuur en wetgeving in Nederland en ze daarmee medeverantwoordelijk te maken. Zo wordt volgens hem het tekort aan volskwil gerepareerd in ons staatsbestel. 

Een van zijn modieuze, pardon moderne voorstellen, is “een on-line referendum” eventueel aangevuld door een “correctief referendum” dat “kan worden ingeroepen als de Kamer wel een regeringsvoorstel aanneemt. Volgens De Hond “ kunnen kiezers binnen vier weken om een correctief referendum vragen. Doen meer dan 5% van de kiezers dat, dan wordt zo'n referendum georganiseerd.”

Referendum en correctief referendum. Het kan niet op. Waarom ook nog niet een twietreferendum als het correctief referendum niet erkend wordt? Het gedoe rond het Koningslied zal daarmee vergeleken niks blijken te zijn. Als burgers elkaar al om een liedje de oren wassen, met scheldpartijen en bedreigingen, wat moet dat dan niet worden als er persoonlijke belangen op het spel staan? Dat worden on-line oorlogen en twiet offensieven.

Met zijn voorstellen versterkt De Hond de idee dat democratie alleen maar draait om de volkswil en dan ook nog in de betekenis van je zin krijgen. In crisistijd krijgen steeds minder kiezers hun zin en dus vreest De Hond dat er binnenkort wel eens een opstand zou kunnen komen. Om dat te voorkomen betrekken we de kiezer via on-line referenda en correctieve referenda bij het bestuur en dat betekent verantwoordelijkheid nemen en dragen. Weg opstand, denkt De Hond. Was het maar zo eenvoudig.

Wil ik nu elk voorstel dat de Hond in zijn toespraak doet (zie Volkskrantartikel: de Hond:'Het electorale bestel dreigt onderuit te gaan', 23 april 2013) onder de tafel werken? Nee, zo bont wil ik het niet maken. Het afschaffen van de Eerste Kamer valt te overwegen net als het kiezen van de premier die dan als een pseudo-president zijn eigen kabinet samenstelt zonder dat de Tweede kamer daar enige invloed opheeft. Dat verhoogt het dualisme in onze democratie, maar ook de conflict gevoeligheid. Het draagvlak in de Tweede Kamer wordt een stuk minder of verdwijnt zelfs en wordt bij de referenda en het correctieve referendum gelegd.  

Leveren die laatste twee -referendum en correctief referendum - meer verantwoordelijke politiek op en bijgevolg meer betrokkenheid van de burger? Dat valt zeer te betwijfelen. In de VS zien we dat het conflictmodel tussen president en parlement kan leiden tot een heilloze polerasatie tussen de politieke partijen met als gevolg verlammming van het bestuur. De kiezers doen daar vrolijk aan mee met allerlei lobbygroepen zoals bv. de Teaparty. Nieuwe verkiezingen hebben daar tot nu toe niets aan veranderd  laat staan dat referenda en corrective referenda dat zouden doen. Ik vermoed dat de conflicten met ons meerpartijen stelsel nog verder uit de hand zullen lopen dan in de VS met alle bestuurlijke gevolgen van dien.

Democratie is meer dan het organiseren van het politieke conflict. Democratie is ook het organiseren van vertrouwen en daar heeft De Hond en en met hem veel politici, opniemakers, journalisten en bekende Nederlanders geen oog voor. Vertrouwen herstel je ook niet met nieuwe procedures en structuren (dat zouden ze bij D66 ook eens een keer moeten gaan beseffen). Vertrouwen is een kwestie van politieke cultuur en het scheppen van een politieke cultuur van vertrouwen is veel en veel moeilijker dan het maken van nieuwe politieke structuren en instellen van nieuwe procedures. In de politiek is het net als op de beurs: het vertrouwen gaat te paard en komt te voet terug.

Vertrouwen is een onderbelicht thema omdat het tot voor kort vanzelfsprekend was. Vertrouwen betekent dat je bereid bent om met je politieke tegenstander een akkoord te sluiten, rekening wil houden met de wensen van de tegenstander, andermans belangen meeweegt enz. Vertrouwen herstel je niet door referendums en correctieve referendums opeen te stapelen of door het landsbestuur op basis van een conflictmodel te organiseren. 

Een cultuur van politiek vertrouwen moet je koesteren en van jongs af aan de burgers aanleren. Politici moeten dat vertrouwen voeden door hun voorbeeldige gedrag en opvattingen. Ze moeten zich dienend opstellen, een duidelijke scheiding brengen in wat algemeen belang is en wat particulier of groepsbelang is. Helaas gebeurt dat al jaren niet meer. Politici praten de kiezers naar de mond (populisme) en kiezers laten zich opnaaien door zelfbelang, media, bekende Nederlanders, en de idee dat ze mogen zeggen wat ze willen en dat ze altijd gelijk hebben. Mooi niet dus. Bij samen in een land leven komt meer kijken dan praatjes hebben. De Hond zit te sleutelen aan de marge terwijl het gaat om het hart van de democratie, namelijk vertrouwen dat je er samen uitkomt.