zaterdag 26 maart 2016

PASEN EN DE ONTKERKELIJKING

petrus nelissen, Christus aan het kruis, acrylverf op papier digitaal bewerkt.

Als we naar de tijdgeest kijken, heeft de kerk afgedaan. In minder dan vijftig jaar lijkt een einde gekomen zijn aan het kerkse geloof als middelpunt voor gezin, familie, gemeenschap, dorp stad en overheid in Nederland. Wat nog rest zijn vormen van religieuze schoonheidsbeleving, zoals bijvoorbeeld de tentoonstelling van Rothko in het Haagse Gemeentemuseum, nu met Pasen de Mattheüspassie en natuurlijk de kathedralen en kerken, monumenten uit het geloofs- en kerkelijk verleden. Het is de esthetisering van ons religieuze verleden zoals nu ook weer gebeurt met de Jheronimus Bosch tentoonstelling. Wie verdiept zich nog in wat Bosch geloofde en waar dat geloof op gebaseerd was?

Kerken worden omgebouwd tot appartementen of anderszins dan wel afgebroken. Kruisbeelden, Mariabeelden, kapellen en kapelletjes verdwijnen uit het landschap. De geestelijke ontkerstening wordt gevolgd door een ontkerkelijking van ons in honderden jaren opgebouwde landschap en niemand ligt er wakker. Integendeel, velen vinden het maar beter zo. Wat moet je met dat Christelijke bijgeloof dat ons zoveel ellende heeft gebracht, dat ons tijdens onze lange geschiedenis niet heeft behoed voor het kwaad van moord en doodslag, oorlogen, slavernij en uitbuiting?

Want dat is de grote teleurstelling. Het Christendom, zo intensief beleden door protestanten en katholieken in Nederland, heeft ons niet behoed voor het kwaad in onszelf en niet dat van de ander. We blijken in de geschiedenis geen haar beter geweest te zijn als volk dan andere volkeren in de wereld terwijl we lang dachten dat we dat wel waren. We dachten dat we een God dienden die ons tot betere mensen maakte maar we waren uiteindelijk ook slavenhandelaren, kolonialen, uitbuiters en onderdrukkers. 

Het meest onthutsende was de Holocaust; de op industriële schaal georganiseerde massamoord op joden, zigeuners en andere groepen mensen. Hoe kan het dat ons eeuwenlange Christendom zoiets niet kon beletten of nog erger het toeliet, notabene in het hart van Europa? We mogen dan naar Duitsland wijzen maar de rest van Europa was ook al eeuwenlang Christelijk. Veel Christenen bogen het hoofd voor de barbarij van Nazisme en Fascisme

Ik denk dat we diep van binnen beseffen dat de Holocaust ons allemaal kan overkomen en dat we dus ook allemaal op de een of andere manier verantwoordelijk zijn, schuld hebben. Het Christelijke Europa bleek in een decennium te kunnen veranderen in een barbarij. wat moeten we dan nog met dat Christendom? 

Een eenvoudig antwoord daarop is er niet maar door het Christendom als basis van onze beschaving radicaal overboord te gooien helpt ons ook niet veel verder.Geen zingeving meer, existentiële eenzaamheid zonder troost, een leven zonder geestelijke erfenis en geschiedenis, een landschap waaruit de zingeving is verdwenen? Het zijn zo maar wat Paasgedachten.


Aan de andere kant is het Christelijke lijdensverhaal van de Zoon van God die zich willen en wetens offert om de schuld (de Holocaust?) van de hele mensheid op zich te nemen, een absurd verhaal. De verrijzenis na zijn dood, zelfs wanneer het geestelijk wordt opgevat, maakt het Christelijke Paasverhaal nog absurder. Wat nu? Waar kunnen we nog troost vinden voor onze eenzaamheid en verlatenheid, ons lijden en onze voorspelbare dood?

2 opmerkingen: