woensdag 17 februari 2016

HOORT OEKRAÏNE BIJ EUROPA?

In 2008 maakte ik deze foto van het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Kiev, 
gebouwd in een neo-classicistisch communistisch bombastische stijl. 
Bij de ingang prijkten de Oekraïnsche en de Europese vlag.  
Het was in de periode van de regering van Viktor Joestsjenko en Julia Timosjenko 
aan de macht gebracht door de Oranje revolutie, de eerste democratische revolutie.

Hoort Oekraïne nu wel of niet bij Europa? Om een antwoord te krijgen op die vraag, houdt Nederland op 6 april een raadgevend referendum. Dat kost maar liefst 30 miljoen, met dank aan Geen Peil/Geen Stijl die er anders altijd als de kippen er bij zijn om te vertellen dat Brussel met miljoenen smijt. De pot verwijt de ketel dat ie zwart ziet! Maar dat terzijde.

De grenzen van Europa vaststellen is niet gemakkelijk. Grenzen zijn vaak het gevolg van willekeurige toevalligheden in de geschiedenis van een land of streek. Neem Baarle Hertog en Baarle Nassau in Nederland. Wat doen die stukjes België in Nederland? België zelf is trouwens ook een onmogelijk land. Dwars door het land loopt een taalgrens tussen Vlamingen en Walen ofwel Nederlands- en Franstaligen. Zelfs de Belgische hoofdstad Brussel is een twistappel tussen Vlamingen en Walen.

Het beroemde Lavra of Holen Klooster, is de zetel van de Russisch Orthodoxe kerk. 
Het klooster is gesticht in de 1051 en werd in 1990 uitgeroepen tot werelderfgoed.

Naast taalverschil zijn er ook cultuurverschillen. De Walen zijn vanwege hun taalverwantschap op Frankrijk georiënteerd en dus op de Franse cultuur die het land tot aan het begin van de 20ste eeuw gedomineerd heeft. De Vlamingen behoren cultureel tot de Nederlandse/Germaanse en Angelsaksische geschiedenis. Maar wat was dan het cement waardoor Vlamingen en Walen in een land terecht kwamen? 

Daar was natuurlijk de geschiedenis van de 80 jarige oorlog (1568-1648) waardoor Nederland onafhankelijk werd en Vlaanderen in handen bleef van Spanje. Toen België na een lange omweg in de geschiedenis alsnog bij Nederland kwam, duurde dat niet lang. België kwam in opstand tegen Den Haag en Koning Willem I (1830). Die opstand werd gesteund door Franse liberale kapitalisten en de Katholieke kerk. Zij vreesden voor de dominantie van de protestantse Nederlanders en hun kapitaal. Beide factoren -geld en geloof- spelen vandaag de dag nog steeds en grote rol bij oorlogen en opstanden, kijk maar naar de Arabische wereld.

Prentjes en foto's voor een raam van een van de kloosterlingen in het Lavra klooster 
(foto: petrus nelissen 2008)

Ook bij ons is religie als factor niet echt weg. In de Elsevier van 6 februari j.l. las ik een analyse over de gevolgen van een mogelijk vertrek van Engeland uit de EU. De schrijver Jelte Wiersma schrijft dat Nederland als vrijhandelsland bij een vertrek van Engeland uit de EU alleen komt te staan tegenover katholieke anti-vrijhandelslanden als Duitsland en Frankrijk. Religie is blijkbaar van invloed op (vrij)handels mentaliteit.

Kiev is gebouwd aan de rivier de Dnjepr, hier gezien van boven het Lavra klooster.

Hoe zit dat met de Oekraïne? Hoort het bij de noordelijk protestantse landen (grofweg de Noord Europese landen met uitzondering van Polen en Litouwen) of de katholieke landen (grofweg de Zuid Europese landen)? Oekraïne is in ieder geval een overwegend Christelijke natie met een minderheid van aan Rome gelieerde Oekraïnse Grieks Katholieke kerk.

Zicht op de Sofia kathedraal, gebouwd in de elfde eeuw. 
De kerk is de begraafplaats van de heersers van het Kievse Rijk. 
De Mongolen plunderden in 1250 de kerk. 
In 1633 vestigde zich de metropoliet van Kiev in de kathedraal. 
Momenteel is de kathedraal een twistappel tussen verschillende 
orthodoxe kerken en de katholieke kerk.


 “Oekraïne is overwegend christelijk. In 988 besloot vorst Vladimir de Grote zich tot het christendom te bekeren en liet zich dopen. 76,5% van de bevolking behoort tot de Oekraïens-orthodoxe Kerk. Zij zijn echter verdeeld over het Patriarchaat van Kiev (50,4% van de totale bevolking) en het Patriarchaat van Moskou (26,1% van de totale bevolking). Daarnaast bestaat de kleinere Oekraïense autocefale Orthodoxe Kerk, die thans alleen aanhang heeft in de westelijke provincies van het land.”

Het Maidan plein, gefotografeerd  vanuit hotel Ukraïna in een vroege ochtendzon in 2008,  
is het centrum van Kiev. Er vonden intussen 2 revoluties plaats. 
De eerste was de Oranje revolutie die na de regering van president Joejsjenko (2004-2010) 
op dood spoor kwam. De 2e revolutie ontstond als gevolg van een 
politieke twist over het tekenen van een associatieverdrag met Europa. 
De pro-Russische president Viktor Janoekovitsj zag onder druk van Putin af 
van ondertekening van het verdrag waarop een protestbeweging 
op het Maidanplein ontstond die uiteindelijk leidde tot de val van Janoekovitsj 
en zijn vlucht na Rusland. J

De Oekraïense Grieks-katholieke Kerk ontstond tijdens de Synode van Brest in 1596 toen de orthodoxe bisschoppen van Oekraïne - dat toen deel uitmaakte van het koninkrijk Polen - besloten om relaties met de orthodoxe patriarch van Constantinopel te beëindigen en de Oekraïense kerk onder het gezag van de paus van Rome te plaatsen. Men noemde dit de Unie van Brest.

Dit besluit leidde echter tot grote verdeeldheid en uiteindelijk viel de kerk uiteen in de Oekraïense Grieks-katholieke Kerk in het westen van Oekraïne en de Oekraïens-orthodoxe Kerk in het oosten van het land. Hierin speelden politieke factoren een rol aangezien in de 17de eeuw het oosten onder Russische - dus ook oosters-orthodoxe - invloed kwam terwijl vanaf eind 18de eeuw in het westen de katholieke Habsburgse dynastie regeerde.” 

Het Maidanplein, gefotografeerd vanuit Hotel Ukraïna in 2008, 
geeft bij het vallen van de avond
een indrukwekkend uitzicht. 

Die scheiding loopt parallel met die tussen het Byzantijns en het Roomse Rijk. Oekraïne is een grensland tussen het Romeinse en het Byzantijnse Christendom. Als grensland tussen Oost en West kwam Oekraïne in de invloedssfeer van Moskou. Toen de Bolsjewisten van Lenin in Moskou aan de macht kwamen leed vooral de Oekraïne onder de communistische experimenten van vooral Stalin (rond de 3 miljoen hongerdoden als gevolg van gedwongen collectivisatie). Na de val van het communisme in 1989 was Rusland onmachtig om zijn invloed langer te doen gelden in de Oekraïne totdat Putin dank zij oliedollars en gas zijn kansen schoon zag. Maar een groot deel van de Oekraïners had genoeg van Rusland en verkoos de democratische politieke cultuur en leefstijl boven het corrupte en ondemocratische regime van Putin.

De Gouden Poort van Kiev was de toegangspoort tot Kiev. 
Ze werd gebouwd door prins Yaruslav Murry in de elfde eeuw.  
De poort van Kiev is ook een bekende passage in de compositie 
van de Russische componist Modest Moessorgski "De Schilderijententoonstelling".
(foto: petrus nelissen, 2008)

Met die keus dreigt Rusland zijn invloedssfeer te verliezen in een van de grootste Europese landen. Putin met zijn geopolitieke opvattingen uit de negentiende eeuw, kan dit niet verteren. Hij is dan ook geen wonder dat toen door volksprotesten in Kiev het Rusland gezinde bewind van president Janoekovytsj instortte en de bevolking de kant van de Europese Unie met de NAVO koos, hij besloot om in Oost Oekraïne een zogenaamde bevrijdingsstrijd met militaire middelen en gesteund door Russische migranten te beginnen. Daarvoor had hij al met hulp van het leger de Krim geannexeerd. 

Voorlopig lijkt geen duurzame oplossing in dit conflict mogelijk. Een uitweg zouden vrije en geheime verkiezingen kunnen zijn, maar daar wil Putin niet van weten. Democratie is voor Putin een machtsinstrument van de machthebber niet van de bevolking om uit te maken wie het land bestuurd.


2 opmerkingen:

  1. Moeilijke vraag. Als zelfstandig land lijkt het ook niet de broek te kunnen ophouden. Zou je het dan eigenlijk wel zo graag tot de EU willen laten horen? Afijn, dat referendum is flauwekul en stemmingmakerij.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. In de toekomst moet het land gemakkelijk zijn broek kunnen ophouden. Ze willen van Rusland af omdat dat hun land niks goeds heeft gebracht maar sommige Nederlanders vinden dat ze maar lekker bij Putinski moeten blijven. Ze denken dat Puinski dan zijn gemak zal houden zo bang zijn ze van hem.

      Verwijderen